تحقق روزه بستگی به وجود دو رکن زیر دارد : 

1- نیت روزه 

2- خودداری از انجام باطل کننده های روزه از فجر صادق تا غروب خورشید.

اول : نیت روزه 

نیت عبارت است از قصد روزه و محل آن قلب است و تنها بر زبان آوردن آن بدون قصد قلبی کافی نیست همچنین برای نیت شرط نیست که بر زبان آورده شود بلکه تلفظ به آن مستحب است . دلیل وجوب نیت روایت امامان بخاری و مسلم است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود ه اند : 

انماالاعمال بالنیات ( صحت و ارزش ) اعمال به نیت بستگی دارد . 

اگر نیت برای روزه ی ماه رمضان باشد تحقق امور ذیل در ان شرط است : 

1- تبییت ( نیت آوردن قبل از طلوع فجر صادق ) 

عبارت است از این که شخص در شب قبل از طلوع فجر نیت روزه ی فرض را بیاورد 

اگر در شب نیت روزه ی فرض را نیاورد و بعد از طلوع فجر نیت کند هم نیت و هم روزه اش باطل می شود . دلیل این حکم سخن پیامبر صلی الله علیه و سلم است که فرموده اند من لم یبیت الصیام قبل الفجر فلا صیام له 

هر کس قبل از طلوع فجر صادق نیت روزه را نیاورد روزه اش صحیح نیست . 

2- تعیین 

به این صورت که نوع روزه را تعیین کند و در دل قصد کند فردا روزه  ماه رمضان می گیرد ، اگر به طور مطلق نیت روزه را بیاورد صحیح نیست زیرا پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند : انما الاعمال بالنیات و انما لکل امریء ما نوی بدون شک ارزش اعمال به نیت بستگی دارد و هرکس نتیجه ی نیت خود را در می یابد. 

3- تکرار 

یعنی هر شب قبل از طلوع فجر صادق نیت روزه ی روز بعد را بیاورد پس تنها یک نیت برای تمام ماه در شب اول کافی نیست ، زیرا روزه ی ماه رمضان تنها یک عبادت نیست ، بلکه عبادات تکراری هستند و هر عبادتی لازم است دارای نیت مستقل باشد . اما روزه ی سنت در نیت آوردن آن تبییت و تعیین شرط نیست ، بلکه آوردن آن قبل از زوال خورشید ( قبل از ظهر ) و به صورت مطلق صحیح است . 

دلیل این حکم روایت دار القطنی از حضرت عائشه رضی الله عنها است که روزی پیامبر صلی الله علیه و سلم به وی فرمودند : هل عندکم من غداء ؟ آیا صبحانه دارید ؟ گفت : خیر پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند : فانی اذا اصوم پس در این صورت روزه می گیرم . 

دوم : امساک از مفطرات ( خودداری از آنچه که روزه را باطل می کند ) 

مفطرات عبارتند از : 

1- خوردن و نوشیدن 

هر گاه خوردن یا نوشیدن عمدی باشد ، اگر چه اندک هم باشد روزه را باطل می کند اما اگر شخصی فراموش کرد که روزه دار است و چیزی را بخورد یا بنوشد هر چند بسیار باشد ، آن را باطل نمی کند . 

دلیل این حکم روایت امامان بخاری و مسلم از ابوهریره رضی الله عنه است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند : من نسی و هو صائم فاکل او شرب فلیتم صومه فانما اطعمه الله و سقاه هر کس در حال روزه داری از روی فراموشی چیزی بخورد یا بنوشد روزه ی خود را ادامه دهد و باطل نیست زیرا خداوند او را اطعام کرده و سیراب نموده است . 

2- رسیدن عین چیزی به داخل جوف از طریق منافذ باز ( بدن انسان) : 

منظور از عین هر چیزی است که چشم آن را می بیند . جوف : مغز سر یا از حلق تا معده و رودهاست . منفذ باز : دهان ، گوش ، جلو و عقب مردان و زنان .

پس قطره چکاندن در گوش روزه را باطل می کند ، زیرا گوش منفذ باز است . چکاندن قطره در چشم ، روزه را باطل نمی کند زیرا چشم منفذ باز  نیست داخل نمودن دارو از راه مقعد روزه را باطل می کند زیرا مقعد منفذ باز است . 

بنابراین اگر شخص مفطرات را به طور عمدی انجام دهد ، روزه اش باطل می شود اما اگر از روی فراموشی یکی از آنها را انجام دهد با قیاس بر خوردن غذا و نوشیدنی برای روزه اشکالی ندارد و روزه را باطل نمی کند .

اگر مگسی ، پشه ای یا گرد و غبار راه ، به جوف فردی برسد روزه را باطل نمی کند چون پرهیز از انها بسیار مشکل است . اگر شخصی آب دهانش را ببلعد ، روزه اش باطل نمی شود زیرا اجتناب از آن دشوار است . اگر آب دهانش را آمیخته با چیزی پاک یا چیزی نجس ببلعد ، روزه اش باطل است مانند کسی که از لثه اش خون آمده و دهانش را نشوید ، اگر چه آب دهانش بی رنگ باشد . 

اگر شخصی هنگام وضو گرفتن ، در مضمضه و استنشاق زیاده روی نکند ، و مقداری از آب داخل شکمش شود ، روزه اش باطل نمی شود اما اگر در آن زیاده روی کند و چیزی وارد شکمش شود ، روزه اش باطل است زیرا از زیاده روی در مضمضه و استنشاق در هنگام روزه داری نهی شده است . 

اگر غذای در بین دندان های فردی باقی بماند ، سپس با آب دهانش بدون قصد ، داخل شکمش شود ، روزه اش باطل نمی شود به شرطی که از جدا نبودن و دور انداختن آن ناتوان باشد زیرا معذور است و تقصیری در آن ندارد اما اگر توانایی جدا نمودن و دور انداختن آن را داشته باشد به علت کوتاهی اش روزه اش باطل می شود . 

اگر مجبورش کردند تا چیزی را بخورد یا بنوشد روزه اش باطل نمی شود  زیرا سلب اختبار شده است . 

3- قی ( استفراغ ) عمدی 

استفراغ به طور عمدی روزه را باطل می کند اگر چه شخص روزه دار تاکید کند که چیزی از آن به شکمش بر نگشته است . اما اگر استفراغ بر او غالب آید روزه اش باطل نیست اگرچه بداند بعضی از آن بدون قصد و اراده وی به شکمش برگشته است . 

دلیل این حکم روایت ابوداود و ترمذی و سایرین از ابوهریره رضی الله عنه است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند : من ذرعه القی ء و هو صائم فلیس علیه قضاء و ان استقاء فلیقض هر کس استفراغ بر وی غلبه کرد در حالی که روزه بود قضای آن بر وی لازم نیست و اگر عمدی استفراغ کرد باید روزه اش را قضا کند .

4- وط ء و جماع عمدی 

اگر شخص عمدا مرتکب جماع شود اگرچه انزال صورت نگیرد روزه اش باطل می شود دلیل این حکم کلام خداوند متعال است که می فرمایند : 

وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ۖ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ ۚ وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ ۗ

و بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد از رشته سياه [شب‌] بر شما نمودار شود؛ سپس روزه را تا [فرا رسيدن‌] شب به اتمام رسانيد. و در حالى كه در مساجد معتكف هستيد [با زنان‌] درنياميزيد.  البقره 187

اما اگر از روی فراموشی و نسیان عمل زناشویی را انجام دهد باقیاس بر غذا خوردن و نوشیدن در صورت فراموشی موجب باطل شدن روزه نمی شود .

5- استمنا

استمنا عبارت است از انزال منی بر اثر بوسه زدن و امثال آن یا به واسطه ی دست . اگر روزه دار آن را عمدی انجام دهد روزه را باطل می کند اما اگر بر او غالب آید مانند احتلام در خواب روزه را باطل نمی کند . 

بنابر این بوسیدن همسر در ماه رمضان برای کسی که شهوتش تحریک می شود کراهت تحریمی دارد خواه مرد باشد یا زن زیرا عاملی برای منجر شدن به ابطال روزه است . اما برای کسی که شهوتش تحریک نمی شود ترک کردن آن بهتر است چون احتمال منجر شدن به ابطال روزه را دارد . 

امام مسلم از حضرت عائشه رضی الله عنها روایت کرده است که گفت : پیامبر صلی الله علیه و سلم در حال روزه داری مرا می بوسید و کدام یک از شما می تواند نفس خود را کنترل کند آنگونه که پیامبر صلی الله علیه و سلم بر آن مسلط شد.

علما می گویند : مفهوم سخن حضرت عائشه رضی الله عنها این است که شایسته است شما از بوسیدن پرهیز کنید و مپندارید که شما در حلالیت آن همچون پیامبر صلی الله علیه و سلم هستید زیرا پیامبر صلی الله علیه و سلم بر نفس مسلط بوده و از واقع شدن در هر بوسه ای که در آن انزال یا لذت جنسی یا هیجان نفس و .. بر خیزد ایمن بود در حالی که شما از آن ایمن نیستید .

6- خون قاعدگی و زایمان 

هر کدام از آنها عذرهای مانع صحت روزه می باشند پس هرگاه بر زن روزه دار خون قاعدگی یا زایمان در طی روز حادث شد ، روزه اش باطل می گردد و قضای آن روزه بر وی واجب است . 

دلیل این حکم روایت امامان بخاری و مسلم از ابوسعید خدری رضی الله عنه است که پیامبر صلی الله علیه و سلم در جواب آن زمان که از نقصان دین زنان سوال کرده بود فرمودند : الیس اذا حاضت لم تصل و لم تصم مگر نه اینکه زن چون دوره حیض او فرا رسید نماز نمی خواند و روزه نمی گیرد . 

7- دیوانه شدن و ارتداد

این موارد نیز مانع صحت روزه هستند زیرا کسی که دیوانه یا مرتد شد از اهلیت عبادت خارج می گردد.

همچنین بر شخص روزه دار خودداری از مفطرات مذکور از اول طلوع فجر صادق تا غروب خورشید واجب است تا روزه اش صحیح باشد پس اگر شخص روزه دار یکی از این مفطرات را انجام دهد به گمان اینکه هنوز فجر طلوع نکرده است سپس خطای او معمولی شد روزه اش باطل است و آن روز به خاطر احترام ماه رمضان باید امساک کند و روزه ی آن را قضا نماید . همچنین هر گاه در آخر روز به گمان اینکه خورشید غروب کرده است افطار نماید سپس معلوم شود که خورشید غروب نکرده است روزه ی او باطل و قضای آن روز بر وی واجب است . 

منبع : فقه منهجی ص 365 الی 370