تعریف روزه : 

روزه در لغت : خودداری از انجام چیزی است ، خواه سخن گفتن باشد ، یا غذا خوردن : دلیل این حکم کلام خداوند متعال است که در حکایت مریم علیها السلام می فرماید : 

إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمَـٰنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنسِيًّا ﴿٢٦﴾من براى [خداى‌] رحمان روزه نذر كرده‌ام، و امروز مطلقاً با انسانى سخن نخواهم گفت.» سوره مریم

روزه در اصطلاح شرع : عبارت است از این که از طلوع صادق تا غروب خورشید با نیت روزه داری از انجام چیزهایی که سبب ابطال روزه می گردند ، خودداری شود. 

تاریخ تشریع روزه: 

روزه ی ماه رمضان در شعبان سال دوم هجری واجب شده است . روزه قبل از آن میان امت های گذشته و نزد اهل کتاب که هم عصر پیامبر صلی الله علیه و سلم بودند مشهور بود. خداوند متعال می فرمایند : 

 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ﴿١٨٣﴾اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، روزه بر شما مقرر شده است، همان گونه كه بر كسانى كه پيش از شما [بودند] مقرر شده بود، باشد كه پرهيزگارى كنيد.

اما وجوب روزه ی ماه رمضان قبلا مشورع نبود . پس امت پیامبر صلی الله علیه و سلم با امت های سابق در اصل مشروعیت روزه مشترک هستند ، لیکن وجوب روزه ی ماه رمضان مختص امت حضرت محمد صلی الله علیه و سلم است . 

دلیل مشروعیت روزه ی ماه رمضان:

اساس فرض بودن روزه ی ماه رمضان با قرآن به ثبوت رسیده است ؛ آن جا که خداوند متعال می فرماید : 

شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ ۚ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ ۖ ماه رمضان [همان ماه‌] است كه در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، [كتابى ] كه مردم را راهبر، و [متضمّن‌] دلايل آشكار هدايت، و [ميزان‌] تشخيص حق از باطل است. پس هر كس از شما اين ماه را درك كند بايد آن را روزه بدارد، البقره 185

امامان بخاری و مسلم و سایرین روایت کرده اند که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده اند : " بنی الاسلام علی خمس : شهاده أن لا اله الا الله و أن محمدا رسول الله ، و اقام الصلاه و ایتاه الزکاه و الحج و صوم رمضان. 

"" اسلام بر پنج اصل استوار است : گواهی به اینکه خدایی جز الله نیست ، و محمد صلی الله علیه و سلم فرستاده و رسول خداست و اقامه ی نماز و پرداخت زکات و انجام دادن مراسم حج ، و روزه ی ماه رمضان "" .

همچنین امامان بخاری و مسلم روایت کرده اند که یک نفر اعرابی از پیامبر صلی الله علیه و سلم سوال کرد : از روزه ای که خداوند بر من واجب کرده است ، مرا خبر ده ؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند : صیام رمضان روزه ی ماه رمضان . 

فلسفه ، اسرار و فوائد روزه 

شایسته است که فرد مسلمان قبل از هر چیز دریابد که روزه ی ماه رمضان عبدادتی واجب شده از جانب خداوند متعال است . مفهوم عبادت بودن روزه این است که انسان مومن به خاطر اجابت دعوت الهی به ادای آن پرداخته و حق عبودیت و بندگی برای خدا را به جای می آورد ، بدون توجه به هر نتیجه ای که ممکن است از عبادت روزه ناشی شود. 

پس هر گاه فرد مسلمان آن را انجام دهد ، دیگر مانعی نیست به فلسفه و اسرار خداوندی که در عبادت روزه و غیر آن پنهان است ، آگاهی یابد . بدون شک کلیه احکام خداوندی دارای فلسفه و فواید فراوانی است که بندگان بر بعضی از آن ها آگاهی دارند اما بیشتر آنها پنهان است . 

فلسفه و فوائدی که ممکن است فرد مسلمان ، در روزه ی خود ، خواستار جمع آوردن آنها باشد ، عبارتند از : 

1- شان روزه ی صحیح این است که قلب انسان مومن را برای توجه به خداوند بیدار گرداند ، زیرا شخص روزه دار همین که قسمتی از روز را پشت سر می گذارد ، احساس گرسنگی و تشنگی می کند و نفسش به سوی طعام و نوشیدنی متمایل می شود . اما درک وی از این که روزه دار است ، او را از خواسته های نفسش باز می دارد تا به این وسیله دستور الهی را به جای آورد . در اثنای این تضاد ، قلب بیدار شده و در آن درک ضرورت توجه به خداوند متعال رشد و نمود می کند و بر ذکر وی تداوم می یابد ، آن گونه که متوجه می شود او بنده ای مطیع برای دستورات الهی و فرمان بردار اراده ی اوست . 

2- ماه رمضان میان تمام ماه های سال ، ماه مبارکی است که خداوند از بندگانش می خواهد آن را مملو از طاعات و عبادات نمایند و برترین مفهوم عبودیت خود را برای خداوند متعال در آن ماه اجرا نمایند . پس بعید است آن عبودیت ، سر سفره ی غذا و در مجالس نوشیدنی و بعد از پرخوری و رسیدن بخارات ناشی از هضم غذا به مغز انسان ، تحقق یابد ، پس تشریع روزه ی این ماه ، آسان ترین راه برای ادای حقوق خداوند و انجام واجبات بندگی می باشد . 

3- تداوم حالت سیری در زندگی انسان مسلمان سبب می شود که عوامل قساوت قلب، وجودش را پوشانده و در وی عوامل سرکشی و طغیان را رشد دهد؛ در حالی که آن ها با روحیات انسان مسلمان ، تضاد دارند ، پس روزه  نفس انسان مسلمان را آراسته کرده و روح وی را لطافت و رقت می بخشد . 

4- یکی از مهمترین عوامل که جامعه ی اسلامی بدان تشویق و ترغیب شده ، رحم ، الفت و محبت مسلمانان نسبت به یکدیگر است . بعید است ثروتمندی به شخص فقیری صادقانه رحم کند ، بدون این که دردها و سختی های فقر ، تلخی و سختی  گرسنگی را ، درک کرده باشد . ماه رمضان بهترین شیوه ای است که ثروتمند حالات فقیر را احساس کرده و وی را وادار سازد که با فقرا زندگی کند ، به همین جهت روزه بهترین شیوه ای است که در وجود ثروتمندان ، مهربانی ، و رحم و برابری نسبت به فقرا را بر می انگیزد. 

برگرفته از : کتاب فقه منهجی ص 356 الی 359