سوال : آیا مصافحه کردن بعد از سلام دوم نماز یا بعد از فراغت یافتن از نماز و تسبیحات در مسجد یا بیرون از مسجد و به صورت جمعی مکروه است یا خیر ؟

در اصل مصافحه کردن به هنگام ملاقات با یکدیگر یکی از روش های پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم بوده و مقید به زمان یا مکان خاصی هم نیست ، چه در مسجد باشد و چه در جایی دیگر . اما حالت هایی هم وجود دارد که در آنجا سلام یا مصافحه کردن یا سخن گفتن با مخاطب مندوب نیست و آن هم بدین خاطر است که برای شخصی که قلبش را برای مناجات با پروردگار و عبادت آماده ساخته است مزاحمت و مشغولیت ایجاد نگردد اما بدین معنا نیست که آن معصیتی باشد که مستوجب عقوبت گردد همانگونه که برخی چنین تصوری دارند . زیرا کاملا مسلم است شخص اختیار دارد جواب سلام داده و مصافحه کرده سپس به حالت اولیه خود بازگردد ، اما به هر حال ایجاد مشغولیت برای دیگری در چنین حالاتی امر نیکوئی نیست به عنوان مثال اگر وارد مسجد شدم پس زید را یافتم در حالی که مشغول  ذکر خدا یا تلاوت قرآن ، یا در انتظار اقامه ی نماز بوده و یا اینکه وضو می گیرد ، ادب حکم می کند که با سلام یا مصافحه یا سخن گفتن او را مشغول نسازم .

نه به این خاطر که در مسجد است بلکه به این علت که او مشغول عبادت بوده و نباید برایش تشویش ایجاد گردد ، پس اگر برادری را یافتم که فارغ از این مسائل بود ، سنت است که به او سلام کرده و مصافحه نمایم و اگر از این کار خودداری نمودم با سنت نبوی مخالفت کرده ام ، آن حضرت صلی الله علیه و سلم می فرمایند : هر دو مسلمانی که با یکدیگر روبرو شده و مصافحه کنند خداوند قبل از اینکه از هم جدا شوند آنها را می آمرزد ، ابوداود ، ترمذی ، ابن ماجه روایت کرده اند و در صحیح بخاری از قتاده روایت شده است که گفت به انس گفتم : آیا مصافحه کردن در میان اصحاب پیامبر صلی الله علیه و سلم معمول بوده است ؟ گفت : آری . و در صحیحین در قصه ی توبه ی کعب بن مالک مذکور است که ایشان گفت :  طلحة بن عبیدالله رضی الله عنه با شتاب به سوی من آمد با من مصافحه کرده و به من تبریک گفت . و آن در مسجد بود .

اما حکم آنچه که در بین مردم مرسوم است که بعد از فراغت از نماز مصافحه کرده و دعا می خوانند باید بگویم که بهترین جواب ، جوابی است که امام نووی در کتاب سودمندش الاذکار آن را ذکر کرده است: و بدان که مصافحه کردن در هر دیداری مستحب است ، اما آنچه که نزد مردم معمول بوده که بعد از نماز صبح و عصر مصافحه می کنند در شرع اصلی به این صورت ندارد اما در انجام دادنش اشکالی وجود ندارد ، چرا که اصل مصافحه سنت است .    

پاسخ از : شیخ محمد فحام ، به تاریخ 18 / 10 / 2016 ، شماره فتوی 55952 ، به نقل از نسیم الشام . ترجمه : عبدالله محمد دریایی