کسانی که صالحان را در نزد خداوند برای بر آورده شدن نیازهایشان واسطه قرار می دهند در واقع به قدرت و توانایی مردگان در دخل و تصرف در امور معتقد نیستند ، بنابراین تکفیر آنان کج فهمی و انحراف از اسلام است و کسی که به مومن بودن آنان حکم کند ، چنین فردی ، با ادعای اینکه او کافر را تکفیر نکرده است ، کافر نمی شود .

ما نمی توانیم بخاطر اجتهاد صوفیه در فهم و بینش ، حکم تکفیر آنها را بدهیم :

1- آنها گفته اند : صالحان مرده را نه بدین جهت که آنان ضرر و زیان می رسانند فرا می خوانند بلکه بخاطر اینکه آنان در نزد پروردگارشان زنده اند ، و می شنوند و قرآن و سنت نیز به مساله ی شنیدن و فراخواندن مردگان اشاره شده است و کسی منکر آن نیست .

2- اهل تصوف به روایت ترمذی ، نسائی و طبرانی از عثمان بن حنیف استدلال کرده اند . عثمان بن حنیف روایت کرده است که هنگامی که او به همراه عده ای از صحابه در کنار پیامبر صلی الله علیه و سلم نشسته بود ، مردی به نزد پیامبر آمد و بخاطر از دست دادن بینایی اش گله کرد ، پیامبر صلی الله علیه و سلم آن مرد را به صبر توصیه کرد اما آن مرد گفت : دستگیر و راهبری ندارم که راه را به من نشان دهد و از دست دادن بینایی ام بر من سخت و گران آمده است . پیامبر صلی الله علیه و سلم سپس به آن مرد فرمود : ظرف وضو را بیاور ، وضو بگیر و دو رکعت نماز بخوان و سپس این دعا را بخوان : پروردگارا من به وسیله ی پیامبرت ، محمد ، پیامبر رحمت به تو روی می آورم ، یا محمد برای بر آورده شدن حاجتم به وسیله ی تو به پروردگارم روی می آورم ، پروردگارا محمد را شفیع ام قرار بده . و در روایتی دیگر این عبارت آمده است : و اگر حاجت و نیازی داری همین عمل را انجام بده . عثمان بن حنیف می گوید : سوگند به پروردگار هنوز مجلس را ترک نکرده بودیم که بینایی او بازگشت و گویی که اصلا نابینا نبوده است .

3- انس بن مالک روایت می کند هنگامی که مادر علی بن ابیطالب ، فاطمه دختر اسد بن هاشم - زنی که پیامبر صلی الله علیه و سلم در دامن او پرورش و تربیت یافت - در گذشت پیامبر صلی الله علیه و سلم وارد قبرش شد و در آن دراز کشید و این دعا را خواند : ای خدایی که زنده می کند و می میراند اما خودش همیشه زنده است و هرگز نمی میرد ، مادرم فاطمه دختر اسد را ببخش و به حق پیامبرت و پیامبران پیشین قبرش را فراخ بگردان که تو رحم کننده ترین رحم کنندگان هستی .

این حدیث توسط طبرانی در الکبیر و الاوسط و ابن حبان و حاکم با سند صحیح روایت شده است .

حال با این وجود آیا می توان کسی که به فهم و درک خود از این نصوص و دیگر متون دینی تمسک جسته است را تکفیر کرد و پا را فراتر گذاشت و بگوییم هر کس مخالف فکری ما باشد و معتقد باشد که توسل به بندگان مساله خلافی است و بخاطر آن نباید کسی را تکفیر کرد زیرا جزو امور اعتقادی نیست ، کافر است ؟ 

4- همه مردگان - مسلمان یا کافر - می شنوند و پیامبر صلی الله علیه و سلم بنا به روایت بخاری مردگان بدر را پس از سه روز مورد خطاب قرار داده است . بخاری روایت می کند که پیامبر صلی الله علیه و سلم مردگان مشرکان را با نامشان و نام پدرانشان مورد خطاب قرار داده و می فرمود : آیا خوشحال هستید از اینکه از خداوند و پیامبرش اطاعت کردید ما آنچه پروردگار متعال وعده داده بود به حقیقت یافتیم . حضرت عمر در این هنگام گفت : یا رسول الله شما با کسانی سخن می گویی که پیکرهای بی روح اند . پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : شما به آنچه که می گویم شنواتر از مردگان نیستید . این مساله جزو مسائل خلافی است .

5-دعاهای ماثور از پیامبر صلی الله علیه و سلم از جمله : پروردگارا به حق جویندگانت و به حق رویکردم از تو طلب مسالت می نمایم . ( این دو حدیث توسط دار قطنی روایت شده ان و آنها را نقد نکرده است که این موضوع بر صحت آنها دلالت دارد . ( الفتوحات الربانیه 8 / 297 )

6- ابن تیمیه رحمه الله تعالی توسل  عمر بن خطاب را به عباس برای طلب باران را ذکر می کند و می گوید : هر کس به چنین نظری قائل باشد دلیلی برای تکفیرش وجود ندارد چرا که این مساله بغرنج و مبهم است و دلائلش واضح و آشکار نیست و کفر فقط هنگامی محقق می شود که ضروریات و بدیهیات و متواترات دینی مورد انکار واقع شوند .

7- حدیث مسلم : درشب اسری موسی علیه السلام را دیدم که در قبرش نماز می خواند . آنان از این حدیث نتیجه گرفتند که مردگان مرده نیستند و فراخواندن آنان اشکالی ندارد و جزو کمک خواستن از غیر پروردگاربه شمار نمی رود بکله آن مانند مورد خطاب قرار دادن زندگان برای طلب مسالت از پروردگار بخاطر جایگاه و منزلتی که خداوند برای آنان قرار داده است و خداوند متعال می فرماید : و هر چه بخواهند نزد پروردگارشان برایشان فراهم است ( شوری 22)

یعنی هم در دنیا و هم در آخرت ، زیرا در نزد پروردگار فقط افاده آخرت نمی کند و خداوند دارای مکان یا زمان یا جهت نیست .

8- استعانت و کمک خواستن از انسان ها در محدوده ی توانایی آنان در زمینه ی کمک یا دعا و غیره جائز است . پیامبر صلی الله علیه و سلم در جنگ با قریش به منظور طلب کمک با یهودیان و دیگران معاهده منعقد کرد . بنابراین استعانت و کمک خواستن از صالحان سزاوارتر و شایسته تر است زیرا استعانت از صالحان - بنا به دیدگاه آنان - مورد نهی واقع نشده و فقط اعتقاد داشتن به اینکه اشخاص می توانند تقدیر الهی را تغییر دهند مورد نهی قرار گرفته است .

بنابراین توسل به بندگان برای رسیدن به پروردگار ، اگر با این عقیده که بندگان قدرت دخل و تصرف در آفرینش را دارند همراه باشد ، آن شرک است بنابراین استدلال به احادیث و آیات مربوط به خدا قرار دادن بت ها توسط برخی از قوم عرب قومی که علت این عمل خود را تقرب به پروردگار ذکر کرده اند نمی تواند صحیح باشد چرا که میان صوفیان و مشرکان مذکور هیچگونه وجه تشابهی وجود ندارد زیرا صوفیان اشخاص صالح و مرده را نمی پرستند و نمی گویند که آنها را برای تقرب به سوی پروردگار پرستش می کنند بلکه آنها را به عنوان وسیله ای برای تقرب به پروردگار اتخاذ کرده اند و معتقدند این عمل با توجه به دلائلی که پیشتر بیان شد جائز است .

منبع : نقد و بررسی اندیشه تکفیر تالیف مشاور سالم بهنساوی ، با ترجمه : سالم افسری ، ص 150 -154.