پرسش : آیا اطلاق بدعت بر آنچه که با حدیث ضعیف ثابت شده است یا در مورد آن علماء اختلاف نظر دارند جائز می باشد ؟

جواب 

از جمله اشتباهات واضح ، اطلاق بدعت بر کار و امری است که فقهاء در اثبات یا رد آن و یا در ضعف یا رجحان آن اختلاف نظر دارند و یا اینکه فقیهی به استناد حدیثی که در نزد حدیث شناسان ضعیف است قائل به جواز آن باشد . زیرا اطلاق بدعت بر این گونه امور نتیجه اش این است که بگوییم تمام فقهاء از صحابه رضی الله عنهم تا سایرین همگی بدعت گذار بوده اند چرا که هر مجتهدی رای خود را قوی و رای دیگران را ضعیف می داند . مثلا اگر عائشه رضی الله عنها در حکمی مخالف با ابن عباس رضی الله عنه باشد به این گونه که ابن عباس آن را اثبات کند و عائشه رضی الله عنها آن را نفی نماید ، لازمه اش این است که هر دوی آنها از نظر یکدیگر بدعت گذار باشند و در نتیجه این سخن به آن جا منجر می شود که بعضی از فقهاء برخی دیگر را گمراه بدانند در حالی که هرگز در بین فقهاء چنین چیزی وجود نداشته است و در تاریخ ثبت نشده است که مجتهدی مجتهد دیگر را بدعت گزار بنامد ، بلکه بر عکس اگر مجتهدی مردم را به قبول حکمی ملزم نمی نمود عمل به آن را ترجیح می داد و می گفت : به خاطر عدم مخالفت با کسی که آن را واجب می داند ، عمل به آن جائز است . این مطلب گواه بر احترامی است که مجتهدان نسبت به رای هم قائل بوده اند که هر چند بنا به اجتهاد شخصی ، عمل به حکمی را نمی پذیرفتند اما برای رفع اختلاف عمل به آن را جائز می دانستند . مثلا لمس زن بیگانه در نزد ابوحنیفه رحمه الله تعالی وضو را باطل نمی کند ( اگر به حد شهوت نرسد ) با این وجود گفته است بعد از لمس گرفتن وضو سنت است به خاطر عدم مخالفت با کسی که آن را واجب می داند . 

و همچنبن اطلاق بدعت بر حکمی که با حدیث ضعیف ثابت شده است جائز نمی باشد زیرا چنین حکمی در مجموع ثابت شده است چون ضعف حدیث یا مرتبط یا سند آن است مانند اینکه یکی از راویان آن ضعف و عیبی دارد و یا خللی در متن حدیث وجود دارد که منجر به ضعف آن شده است در حالی که ممکن است حدیث در واقع صحیح باشد ( زیرا ضعف های مذکور عارضی اند ) و اگر برخی آن را بدعت نامیده اند منظورشان بدعت از نظر شرع نبوده بلکه بدعت در اصطلاح اهل لغت است . و الله اعلم . 

منبع : بدعت به معنی دقیق اسلامی آن ، تالیف دکتر عبدالملک عبدالرحمن السعدی ص 39-40