سوال

چرا خداوند ، مردم را آزمایش می کند ؟

جواب

در زمینه ی مساله ی آزمایش الهی بحث فراوان است ، نخستین سوالی که به ذهن می رسد این است که مگر آزمایش برای این نیست که اشخاص یا چیزهای مبهم و ناشناخته را بشناسیم و از میزان جهل و نادانی خود بکاهیم ؟ اگر چنین است خداوندی که علمش به همه چیز احاطه دارد و از اسرار درون و برون همه کس و همه چیز آگاه است غیب آسمان و زمین را با علم بی پایانش می داند ، چرا امتحان می کند ، مگر چیزی بر او مخفی است که با امتحان آشکار می شود ؟ 

پاسخ این سوال مهم را در اینجا باید جستجو کرد که مفهوم آزمایش و امتحان در مورد خداوند با آزمایش های ما بسیار متفاوت است . 

آزمایش های ما همانست که در بالا گفته شد یعنی برای شناخت بیشتر و رفع ابهام و جهل است اما آزمایش الهی در واقع همان پرورش و تربیت است . 

توضیح اینکه در قرآن متجاوز از بیست مورد امتحان به خدا نسبت داده شده است ، این یک قانون کلی و سنت دائمی پروردگار است که برای شکوفا کردن استعدادهای نهفته ( و از قوه به فعل رساندن آنها ) و در نتیجه پروررش دادن بندگان آنان را می آزماید ، یعنی همانگونه که فولاد را برای استحکام بیشتر در کوره می گذارند تا به اصطلاح آبدیده شود ،آدمی را نیز در کوره ی حوادث سخت پرورش می دهند تا مقاوم گردد . 

در واقع امتحان خدا به کار باغبانی پرتجربه شبیه است که دانه های مستعد را در سرزمین ها ی آماده می پاشد ، این دانه ها با استفاده از مواهب طبیعی شروع به نمو و رشد می کنند ، تدریجا با مشکلات می جنگندو با حوادث پیکار می نمایند در برابر طوفان های سخت و سرمای کشنده و گرمای سوزان ایستادگی به خرج می دهند تا شاخه ی گلی زیبا یا درختی تنومند و پرثمر بار آید که بتواند به زندگی و حیات خود در برابر حوادث سخت ادامه دهد . 

سربازان را برای اینکه از نظر جنگی نیرومند و قوی شوند به مانورها و جنگ های مصنوعی می برند و در برابر انواع مشکلات تشنگی ، گرسنگی ، گرما و سرما ، حوادث دشوار ، موانع سخت ، قرار می دهند تا ورزیده و آبدیده شوند . 

این است رمز آزمایش های الهی .

قرآن مجید به این حقیقت در جای دیگر تصریح کرده می گوید : (( او آنچه را شما در سینه دارید می آزماید تا دلهای شما کاملا خالص گردد و او به همه ی اسرار درون شما آگاه است )) آل عمران 154) 

یعنی صفات درونی انسان به تنهایی نمی تواند معیاری برای ثواب و عقاب گردد مگر آن زمانی که در لابلای اعمال انسان خودنمایی کند ، خداوند بندگان را می آزماید تا آنچه در درون دارند در عمل آشکار کنند ، استعدادها را از قوه به فعل رسانند و مستحق پاداش یا کیفر او گردند . 

اگر آزمایش الهی نبود این استعدادها شکوفا نمی شد و درخت وجود انسان میوه های اعمال بر شاخسارش نمایان نمی گشت و این است فلسفه ی آزمایش الهی در منطق اسلام . 

منبع : عقائد اهل سنت ، ج 3 ، ص 626-627.