سوال

می خواستم بدانم جعاله چیست و دلیل مشروع بودن آن چه می باشد ؟ 

جواب 

در اصطلاح شرع ، جعاله به معنی ملزم شدن فرد به پرداخت عوضی معلوم به شخصی معین یا مجهول در مقابل انجام دادن کار معین معلوم یا مجهول است . 

جعاله امری مشروع است و دلیل مشروعیت آن ، روایت امامان بخاری ( 2156) و مسلم ( 2201) از ابوسعید خدری رضی الله عنه است که گفت : عده ای از یاران پیامبر صلی الله علیه و سلم به سفری رفته و در راه به یکی از قبائل عرب رسیدند ، آنها از آن قبیله خواستند که آنها را مهمان کنند ، اما آن قبیله از مهمان کردن آنها خودداری کردند ، در این اثنا رئیس آن قبیله - به وسیله ی مار یا عقرب - گزیده شد و مردم آن قبیله هر چه را که برای درمان وی بکار بردند بهبودی در حال وی ایجاد نکرد ، عده ای از مردم آن قبیله گفتند : اگر پیش جماعتی که کنار قبیله ی ما چادر زده اند ، برویم ، ممکن است چیزی را برای درمان داشته باشند ، سپس عده ای نزد آنها ( صحابه ها رضی الله عنهم ) رفته و گفتند : ای جماعت ، رئیس ما - به وسیله ی مار یا عقرب - گزیده شده و هر چه برای درمان وی استفاده کردیم ، بهبودی در حال وی ایجاد نکرد ، آیا شما برای درمان وی چیزی با خود دارید ؟ یکی از آنها گفت : بله ، به خدا من می توانم رقیّه - با خواندن کلماتی او را شفا - کنم ، اما چون شما از میهمان کردن ما خودداری کردید ، باید در قبال شفا دادن وی چیزی به ما بدهید ، سپس با هم به توافق رسیدند که در مقابل آن ، یک گله گوسفند به آنها بدهند ، بعد از این ، آن صحابی رفت و کمی آب دهان بر جای محل گزیدگی ریخت و (( الحمد لله رب العالمین ) - سوره ی فاتحه - را خواند ، بعد از این کار ، رئیس قبیله شفا یافت و مثل اینکه از طناب و دام محکمی رهایی یافته است و شروع به راه رفتن کرد و دیگر آثار مریضی در وی مشاهده نشد ، سپس آن قبیله گوسفندانی که وعده کرده بودند ، به آنها دادند ، عده ای از اصحاب گفتند : گوسفندان را میان خود تقسیم کنیم ، اما کسی که برای رئیس رقیه خوانده بود گفت : نه ، کاری نکنید تا اینکه نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم رفته و ماجرا را برای ایشان بیان کنیم و ببینیم که ایشان چه نظری دارند ، سپس آنها نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم آمدند و ماجرا را برای ایشان توضیح دادند ، رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند : چه کسی به تو یاد داد که این رقیه است ؟ سپس فرمودند : کار درستی کردید ، مال را میان خود تقسیم کرده و سهمی نیز برای من قرار دهید ، سپس رسول خدا صلی الله علیه و سلم خندیدند . 

سخن پیامبر صلی الله علیه و سلم تایید کار آنها و دلیل مشروعیت جُعل است . 

منبع : فقه منهجی ، ج 3 ، ص 186-187.