هجرت پیامبر صلی الله علیه و سلم از مکه به مدینه دارای اهمیت فوق العاده ای در تاریخ اسلام است ، همانگونه که هجرت عبرت ها و درس هایی برای همه ی امت محمد صلی الله علیه و سلم را تا قیام قیامت در خود دارد .

اما اختصاص دادن ماه محرم به اینکه اول سال هجری باشد ، امری است که اصحاب پیامبر صلی الله علیه و سلم بر آن اتفاق کرده اند و آن در زمان خلافت سیدنا عمر رضی الله عنه بود .

حافظ ابن حجر رحمه الله تعالی در فتح الباری می گوید : در رابطه با سبب تاریخ گذاری هجری  که عمر رضی الله تعالی عنه به آن پرداخت روایت های مختلفی وارد است از جمله روایتی که ابونعیم فضل بن دکین در تاریخش از طریق حاکم از شعبی روایت می کند که ابا موسی رضی الله تعالی عنه نامه ای به سوی عمر نوشت که : نامه های ارسالیت به سوی ما تاریخ ندارد . ، لذا عمر رضی الله تعالی عنه مردم را جمع کرد و با آنها در این موضوع مشورت نمود ، برخی گفتند : مبعث را شروع تاریخ اسلامی قرار می دهیم و برخی پیشنهاد دادند تاریخ اسلامی باید از هجرت شروع شود .  

عمر رضی الله تعالی عنه فرمودند : چون هجرت بین حق و باطل جدایی انداخت آن را به عنوان شروع تاریخ اسلامی قرار دهید . و آن در سال هفدهم هجری بود .وقتی صحابه رضوان الله علیهم بر این مساله اتفاق کردند ، برخی پیشنهاد دادند که از ماه رمضان شروع شود ، اما عمر رضی الله تعالی عنه فرمودند : بایستی از محرم آغاز گردد ، چرا که در این ماه مردم از حج بر می گردند و لذا بر این مساله هم اتفاق شد .

( همانگونه که در فتح الباری در کتاب مناقب الانصار آمده است )

سیوطی در الدر المنثور ذیل تفسیر آیه ی (( فتلقی آدم من ربه کلمات فتاب علیه )) می گوید : ابن عساکر در اول کتاب تاریخ دمشق از عبدالعزیز بن عمران روایت می کند که گفت : همیشه  از ابتدای دنیا مردم تاریخ داشته اند ، زمانی که حضرت آدم علیه السلام از بهشت به دنیا آمد تا مبعوث شدن نوح ، شروع تاریخ  از هبوط آدم علیه السلام بود ، بعد از آن تاریخ از زمان دعای حضرت نوح علیه السلام بر علیه قومش آغاز شد ، و پس از آن از زمان طوفان نوح تاریخ گذاری کردند ، در ادامه از زمان در آتش افتادن حضرت ابراهیم علیه السلام تاریخشان را قرار می دادند و سپس فرزندان اسماعیل از ساخت خانه ی کعبه تقویم تاریخی برای خود در نظر گرفتند و بعد از آن تقویم از موت کعب بن لوی شروع می شد ، و سال عام الفیل هم به عنوان مبدا تاریخی تعیین شده بود و در نهایت مسلمانان ، هجرت پیامبر صلی الله علیه و سلم را به عنوان آغاز تاریخ اسلامی قرار دادند و آن بدین خاطر است که هجرت خصوصیات و فضائل زیادی را در خود دارد با هجرت بود که اسلام گسترش پیدا کرده و دین خدا در زمین منتشر شد و شایسته بود که هجرت شریف پیامبر صلی الله علیه و سلم به عنوان مبدا تاریخ اسلامی تعیین شود تا امت فضائل و آثار ماندگار هجرت نبوی را برای همیشه یادآوری کرده و در ذهن داشته باشد . در این هجرت ، فضایل رسول الله صلی الله علیه و سلم ، سیرت و معجزاتش که از آن حضرت نمایان شد کاملا مشهود است و با ذکر آن شریعت و دینی الهی نمود خاصی پیدا خواهد کرد .

هجرت صحابه رضی الله تعالی عنهم به مدینه از اول ماه محرم آغازشد . و آن بعد از بازگشت انصار از پیمان های عقبه  سه گانه و تمام شدن موسم حج  بود . لذا مناسب بود که ماه محرم مبدا تاریخ هجری قرار گیرد ، چرا که شروع هجرت از آن زمان بود .

علما بیان داشته اند که تاریخ هجری در اسلام دارای تاثیرات فراوانی بوده  و شایسته است که متروک نماند و اگر تاریخ دیگر مورد استفاده قرار می گیرد زیبنده نیست که در کنار آن تاریخ هجری به فراموشی سپرده شود ، چرا که این تاریخ دارای معانی ، حکمت ، اسرار و فوائد غیر قابل انکاری است که تا روز قیامت به مومنان سود خواهد رساند .

و این امری است که صحابه رضی الله تعالی عنهم بر آن اجماع کرده اند و تبعیت کردن از آنها بر اساس قول پیامبر صلی الله علیه و سلم یک امر زیبنده ای است .

( قسمتی از حدیثی که امام احمد در المسند و ابوداود در کتاب السنه و ترمذی در کتاب العلم از سیدنا عرباض بن ساریه رضی الله تعالی عنه روایت کرده اند .)

از کتاب ( محاضرات حول هجرت سیدنا رسول الله صلی الله علیه و سلم ، تالیف شیخ عبدالله سراج الدین رحمه الله تعالی