در جامع بیان العلم و فضله تالیف ابن عبدالبر آمده است :

از علی بن ابیطالب رضی الله عنه روایت شده است که فرمود : علم را آموخته و با وقار و بردباری آن را بیارایید ، در برابر معلم و آن کسی که به او می آموزید متواضع باشید و از علمای متکبر نباشید که کارهای باطلتان حقتان را بطلان سازد .

برای حقی که باطل را از بین برد و باطلی که حق را از بین برد در بین گذشتگان مثال هایی داریم ، حقیقتی که نسل ها آشکار ماند در داستان عجیبی که می آید مشخص خواهد شد ، داستان عالمی ربانی که شهرتش غرب و شرق را پر کرده و شاگردانش به سبب صدق و اخلاص و ادبی که در ایشان بوده سالها به تعلیم دین اشتغال داشته اند و این عالم ربانی یکی از ثمرات تربیت نبوی صلی الله علیه و سلم بوده است ، ایشان کسی جز شیخ عبدالقادر جیلانی نیست. و در مقابل عالمی دیگر که از نظر علمی همتراز ایشان بوده اما اسمی از او نمانده است ، نامبرده از علمای قرن پنجم بوده که نامش جز برای عبرت برده نمی شود نام ایشان ابن سقا حافظ است . این داستان را ذکر می کنیم تا اثر هر کدام از این موضعگیری ها برایت آشکار شده و کاملا مشخص گردد حقی که از ثمره ی صدق ، اخلاص و احترام به نسبت اولیا و علمای ربانی است چگونه ماندگار می شود .و باطلی که با لباس علم و جدل و بدطینتی و بی ادبی به نسبت اولیا و علما پوشانده شده و از حقیقت علم که همان اخلاص و عمل و تواضع و ادب در یادگیری و یاددهی است بدور باشد از بین رفته و هیچ ثمره و نتیجه ای را به همراه نخوا هد داشت ،و اینک آن حکایت عجیب :

 ابن حجر هیتمی در الفتاوی الحدیثیه می گوید : امامِ شافعیه در عصر خودش ابو سعید عبدالله بن ابی عصرون حکایت می کند که برای طلب علم وارد بغداد شدم و در نظامیه به همراه ابن سقا مشغول تحصیل علم شدیم ، یکی از کارهایمان این بود که به ملاقات انسان های صالح می رفتیم در بغداد شخصی زندگی می کرد که الغوث نامیده می شد اوقاتی حضور پیدا کرده و زمانی دیگر مخفی می شد ، تصمیم گرفتیم به ملاقاتش برویم ، من و ابن سقا و شیخ عبدالقادر که ایشان در آن روز جوان بود ، به سویش رهسپار گشتیم ، در مسیر ابن سقا گفت : سوالی را از او خواهم پرسید که می دانم جوابی ندارد ، و من گفتم : از ایشان سوالی را پرسیده و منتظر جواب ایشان خواهم بود و شیخ عبدالقادر ابراز داشت : معاذ الله ، که از ایشان سوالی را بپرسم ، بنده تنها در انتظار برکات دیدارش خواهم ماند ، پس بر ایشان وارد شده و بعد از یک ساعت حضور پیدا کردند ، شیخ با خشم به ابن سقا نظری افکند و گفت : وای بر تو ای ابن سقا ، می خواهی از من سوالی را بپرسی که جوابی ندارد ، آن سوال این است و جوابش هم این ،  می بینم که آتش کفر در تو شعله ور می شود ، سپس به من نگاه کرد و گفت : ای عبدالله آیا می خواهی سوالی را از من بپرسی که بدانی چه جوابی می دهم ، این سوال و  این هم جوابش ،  و این را بدان که  دنیا به خاطر کم  ادبیت تا نرمه گوش تو را در بر خواهد گرفت سپس به شیخ عبدالقادر نظری افکند و او را به خود نزدیک ساخته و گرامیش داشت و گفت ای عبدالقادر با ادبت خدا و رسولش را از خود راضی نگاه داشتی انگار تو را در بغداد می بینم که بر روی صندلی در حال سخنرانی کردن برای جمعیتی هستی و سر آمد همه ی اولیاء ها شده ای ، این گفته ها را گفت و غایب شد . راوی ادامه می دهد : اما شیخ عبدالقادر نشانه های قربش به الله در او آشکار شده و خاص و عام به فضلش اعتراف نموده و سر آمد همه ی مومنان زمانش گشت ، اما ابن سقا به یادگیری علوم شرعی مشغول شد بگونه ای که در آن تبحر پیدا کرده و از بسیاری از همطرازانش پیشی گرفت ، در مناظره در علوم مختلف سر آمد بود و بسیار فصیح سخن می گفت ، شهرتش به خلیفه رسیده و مقرب درگاهش شد و او را به عنوان فرستاده ی خود به سوی پادشاه روم فرستاد ، پادشاه روم ایشان را دارای علم و فن عجیبی یافت  و از او خوشش آمد لذا روحانیون و علمای مسیحی را جمع کرده و ابن سقا با همه مناظره کرد و آنها را شکست داد این امر برای پادشاه بزرگ آمد ، لذا دخترش نزد او جلوه گری کرد و  ابن سقا را شیفته ی خود ساخت ، ابن سقا از پادشاه خواست که دخترش را به ازدواج او در آورد ، پادشاه ابراز داشت تنها به این شرط که مسیحی گردی دخترم را به عقدت در می آورم و او هم قبول کرد ، سپس بیمار شد و او را در بازار انداخته و رها نمودند و ایشان به گدایی مشغول شد اما کسی به او چیزی نمی داد ، تا اینکه شخصی بر او عبور کرد که او را می شناخت پس به او گفت چه شده است ؟ گفت : این فتنه ای است که بدان دچار شده ام ، پس به او گفت : آیا چیزی از قرآن را بیاد داری ؟ گفت تنها این آیه را فراموش نکرده ام که خداوند متعال می فرمایند : (( ربما یود اللذین کفروا لو کانوا مسلمین  : چه بسا كسانى كه كافر شدند آرزو كنند كه كاش مسلمان بودند.)) ، می گوید : روزی دیگر به سویش رفتم دیدم در حال جان دادن است ، پس صورتش را به سوی قبله قرار دادم اما صورتش را به سوی شرق چرخاند، و هر بار که صورتش را به سوی قبله قرار می دادم ایشان مجددا صورتش را بر می گرداند و اینگونه بود تا اینکه روح از بدنش خارج شد و چهره اش به سوی شرق بود و در فکر سخن غوث بود و می دانست که علت این بلا به سبب همان بوده است ، ابن ابی عصرون می گوید : اما من پس به دمشق آمده و سلطان صالح نور الدین شهید مرا احضار کرده و مجبور کرد که فرمانداری شهری را به عهده بگیرم و دنیا به من روی آورد و گفتار غوث در مورد همه ی ما تحقق پیدا کرد .

این حکایت بخاطر کثرت ناقلین و عدالتشان نزدیک است که به حد تواتر برسد و درسی که از آن گرفته می شود این است که مواظب باشیم : اولیاء الله را انکار نکنیم و به ساحتشان بی ادبی ننماییم که خدایی ناکرده در فتنه ای که ابن سقا واقع گشت نیفتیم فتنه ای که بالاتر از آن فتنه ای نیست . از خداوند منان درخواست داریم که ما را از چنین بلایی محفوظ بدارد .

ابن حجر هیثمی در موضعی دیگر در تعلیق این داستان می گوید :

.. امام ابا سعید بن ابی عصرون امام شافعیه در عصر خود ، نوعی از کم ادبی به نسبت ولی الله روا داشت ، لذا آن ولی خدا به او وعده ی فرو رفتن در دنیا داد ، و نور الدین شهید او را والی ساخت و اینچنین شد ، اما شیخ عبدالقادر بخاطر رعایت ادب و احترام در مقابل ولی الله ، به او وعده ی ولایت و قرب الهی داده شد و آنگونه هم شد ، بایستی در نظر گرفت که نحوست کم ادبی و فائده ی با ادب بودن چگونه است ، از عرفا و ائمه ی اعلام وارد شده است که گفته اند : حداقل عقوبت کسی که انسان های نیک را انکار نماید این است که از برکاتشان محروم می شود گفته اند ترس آن می رود که دچار سوء خاتمه گردند . برخی از عرفا گفته اند : هر کس را دیدی که اولیاء الله را اذیت کرده و مواهب خدادادیشان را انکار کند بدان که محارب با خداست و از قرب الهی به دور خواهد ماند . امام بزرگوار ابوتراب نخشبی رضی الله عنه می گوید : هرگاه قلب به دوری از خداوند عادت کرد ، از اولیاء الله بدگویی می کند . امام عارف شاه بن شجاع کرمانی ابراز می دارد : هیچ عبادتی بالاتر از دوست داشتن اولیاء الله نیست چرا که محبت آنها دال بر محبت الله عزوجل است . .. در حدیث صحیح آمده است که خداوند متعال می فرمایند : هر کس به دوست من آزار رساند به او اعلام جنگ می کنم و هر کس که به جنگ خداوند برود هرگز رستگار نخواهد شد .

ابن معاد در شذرات الذهب فی اخبار الذهب می گوید :

ابن نجار در تاریخش ذکر می کند که فقیهی موسوم به ابن سقاء از ولی الله با بی ادبی مساله ای را پرسید ، امام یوسف به او گفت : بنشین که من از گفتارت بوی کفر را می شنوم و ایشان یکی از قاریان و حافظان قرآن بود ، و نهایتش این شد که مسیحی شده و بر آن دین از دنیا رفت از سوء خاتمه به خداوند پناه می بریم . آری در بازارهای قسطنطنیه در حالی که مسیحی بود وفات یافت . پس ای طالب علم عالمی عامل باش و قلبت را در طلب علم صاف بگردان و حسن خاتمه را از خداوند بخواه .

برگرفته از کانال : اهل السنه و الجماعه

ترجمه : واحد ترجمه مدرسه ی علوم دینی سلطان العلماء قشم - طولا