آیا بجای میت می توان قربانی کرد ؟

جواب: قربانی کردن بجای میت بدون وصیت او از مسائل مختلف فیه است ، و آنچه ما بدان فتوا می دهیم آن قولی است که جمهور فقها از حنفیه و مالکیه و حنابله و برخی از شافعیه بدان قائل شده اند که جائز است حتی اگر میت بدان وصیت نکرده باشد ، و به اذن خداوند پاداشش به میت می رسد .

امام مسلم در صحیحش از عائشه رضی الله عنها روایت کرده است که قوچی نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم برای قربانی کردن آورده شد ، پس آن را به پهلو خوابانده ، ذبح نمود و فرمود : ( به نام خدا ، پروردگارا ( این را ) از محمد و خاندان و امتش بپذیر ، سپس آن را قربانی کرد ) کاملا مبرهن است که افرادی از امت محمد صلی الله علیه و سلم هم هستند که وفات یافته اند و پیامبر آن را بجای تمام امتش ذبح کرده است ، لذا این مطلب گویای جایز بودن قربانی بجای میت است  .

نصوص متعدد شرعی دال بر این است  که پاداش اعمال به اموات می رسد ، از جمله اینکه اگر روزه ای بر ذمه ی میت باشد می توان بجایش روزه گرفت ، همچنین بجا آوردن حج به نیابت از میت صحیح است ، و این موضوع با احادیث صحیح ثابت شده است ، لذا وقتی روزه که عبادتی بدنی است و حج که عبادت بدنی و مالی است پاداششان به میت می رسد ، وصول پاداش قربانی به میت بروجه اولی خواهد بود .

هنچنین علما اجماع دارند که ثواب صدقات به میت می رسد ، و قربانی هم از جمله ی صدقات است بنابراین ثواب قربانی هم به میت می رسد  حتی اگر وصیت نکرده باشد .

کاسانی رحمه الله می گوید : آنچه صحت قربانی بجای میت را مستحسن قرار می دهد این است که مرگ مانع از تقرب میت به درگاه الهی نیست ، به این دلیل که می توان بجای او صدقه داد و حج رفت و در حدیثی از رسول الله صلی الله علیه و سلم ثابت است که دو قوچ را قربانی نمود ، یکی از آنها بجای خود و دیگری بجای کسانی از امتش که قربانی نکرده اند حتی اگر افرادی از امتش وفات یافته باشند ، لذا این موضوع دال بر این است که می توان میت را به خداوند نزدیک ساخت . ( بدائع الصنائع ( 5 / 72 )

ابن عابدین رحمه الله می گوید : هر کس بجای میت قربانی کند ، گوشت آن را به مانند انجام قربانی برای خود ، تقسیم می نماید ( مقداری صدقه داده و مقداری دیگر برای خود بر می دارد ) و پاداشش برای میت و مالکیتش از آن ذبح کننده خواهد بود . ( حاشیه ابن عابدین 6 / 326 )

اما حنابله می گویند : قربانی کردن بجای میت بهتر از قربانی کردن بجای زنده گان است  چرا که میت ناتوان بوده و نیازش به پاداش بیشتر است ..( نگاه شود به مطالب اول النهی 2 / 472 )

مالکیه قائل به جواز قربانی کردن بجای میت همراه با کراهت است همانگونه که در شرح مختصر خلیل للخرشی ( 3 / 42 ) آمده است : مکروه است که شخص بجای میت قربانی کند بخاطر ترس از ریا و مباهات .. و این در صورتی است که میت حیوانی را برای قربانی کردن آماده نکرده باشد در غیر اینصورت وارث می تواند عمل قربانی کردن را اجرا نماید .

اما شافعیه : امام نووی رحمه الله تعالی می گوید : قربانی کردن بجای میت : ابوالحسن عبادی قائل به جواز آن است چرا که آن را نوعی از صدقه به حساب می آورد و صدقه بجای میت درست بوده و به اجماع پاداشش به او خواهد رسید و نویسنده العده و بغوی میگویند : قربانی کردن بجای میت درست نیست مگر اینکه میت وصیت کرده باشد و رافعی هم این قول را ترجیح داده است ( المجموع ( 8 / 380 ) و الله اعلم

منقول از دار الافتاء الاردنیه