عز بن عبدالسلام رحمه الله می گوید : بدعت به کاری می گویند که در عصر رسول الله صلی الله علیه و سلم انجام نمی گرفته است و به پنج قسمت تقسیم می شود : واجب ، حرام ، سنت ، مکروه و مباح .

معیار قابل طرح در این زمینه این است که : آن بدعت ( امر جدید ) با قواعد شریعت تطبیق داده می شود اگر آن امر جدید در قواعد ایجاب وارد می شد ، واجب است مانند اشتغال به علم نحو ، و تدوین اصول فقه و ..

و اگر تحت قواعد تحریم وارد می شد ، آن امر ، بدعت حرام نامیده می شود مانند مذهب قدریه و مجسمه و رد کردن بر این گروه ها جزء بدعت های واجب محسوب می شود . 

اگر آن امر جدید با قواعد مندوب شرعی قابل تطبیق بود ، جزء مندوب به حساب می آید مانند : احداث مدارس ، و هرکار نیکی که در عصر اول معهود نبوده است به مانند به جماعت خواندن نماز تراویح .

و اگر آن بدعت تحت قواعد مکروه وارد می شد ، آن بدعتی مکروه است مانند : زیاده روی کردن در تزیین مساجد .

و اگر آن امر جدید تحت قواعد مباح وارد می شد ، مباح است مانند : مصافحه کردن بعد از نماز صبح و عصر و توسع در خوردنی ها ، نوشیدنی ها ، مسکن و لباس . 

منبع : قواعد الاحکام للعز بن عبدالسلام ( 2 / 172 - 174 با اختصار و کمی تصرف )