سوال : آیا مردگان صدای ما را می شنوند ؟ 

جواب : آری صدای ما را می شنوند ، با تفصیلات ذیل :

دلیل این مطلب حدیثی است که مسلم از انس بن مالک روایت می کند که عمر بن خطاب رضی الله عنه در مورد اهل بدر سخن گفت ، پس فرمود : رسول الله صلی الله علیه و سلم دیروز محل کشته شدن اهل بدر را به ما نشان می داد و می فرمود : فردا اینجا محل کشته شدن فلانی است ان شاء الله . عمر می گوید : قسم به کسی که پیامبر را به حق مبعوث ساخت ، هیچکدام از محل هایی که پیامبر صلی الله علیه و سلم تعیین کرده بود به خطا نرفت و کاملا محقق شد . 

آنگاه اجساد را روی هم در چاه ریختند و رسول الله صلی الله علیه و سلم در آن محل حاضر شد و فرمود : ای فلانی پسر فلان ، آیا آنچه خدا و رسولش وعده داده بود را یافتید ، همانا من آنچه را که پروردگارم به من وعده کرده بود را محقق یافتم . عمر گفت : ای رسول خدا ، چگونه با اجسادی که روحی در آنها نیست سخن می گویی ؟ فرمود : شما آنچه را که من می گویم بهتر از آنها نمی شنوید منتها آنان تنها نمی توانند جواب دهند . ( قسمتی از حدیث در صحیح بخاری ( 2 / 122 ، 5 / 97 ، 111 ) صحیح مسلم باب 17 ، شماره 76 - 77 ، سنن نسائی ( 4 / 109 ) مسند امام احمد 1 / 27، 3 / 104 ، 145 ، 182 و ....) 

اما آیاتی که بیانگر عدم سماع موتی می باشند مانند : فَإِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَىٰ روم 52 تو نمی‌توانی صدای خود را به گوش مردگان برسانی، و یا آیه ی شریفه ی : وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِي الْقُبُورِ ﴿٢٢﴾و تو نمی‌توانی سخن خود را به گوش آنان که در گور خفته‌اند برسانی!فاطر 22 

تعارضی بین آنها و احادیث مذکوره وجود ندارد چرا که می توان گفت : در برخی از حالات یا در برخی اوقات شاید نشنوند و در حالاتی دیگر بشنوند چرا که تخصیص عموم درست است زمانی که مخصص وجود داشته باشد . 

ثانیا احتمال دارد منظور از این آیات این باشد که مردگان می شنوند اما شنیدن سودی به حال مردگان ندارد ابن حجر رحمه الله می نویسد: منظور این است که سخن تو فایده ای برای مردگان نمی رساند؛ نه این که آنها نمی شنوند.

همچنین حدیثی دیگر داریم که پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرمایند : میت صدای دمپایی تشییع کنندگان را می شنود .

و ابن عبدالبر در کتاب التمهید و الاستذکار از ابن عباس رضی الله عنه روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند : هرگاه شخصی از کنار قبر برادر مومنش که در دنیا او را می شناخت رد می شود و بر او سلام می کند ، میت او را می شناسد و جواب سلامش را می دهد . 

ابو محمد عبدالحق آن را صحیح دانسته است . 

منبع : التذکره فی احوال الموتی و امور الاخره للامام قرطبی ص 163-164 .