نماز تراویح از نوافل موکده هست ، چنانکه احادیث بر آن دلالت دارند و تعداد آن بدون نماز وتر بیست رکعت است و با وتر بیست و سه رکعت می باشد سنت به همین صورت گذشته و تمام امت سلف و خلف از زمان حضرت عمر رضی الله عنه تا به امروز بر آن اتفاق نموده اند و هیچ فقیهی از ائمه ی اربعه ی مجتهد در آن مخالفت نکرده است جز روایتی از امام دار الهجره مالک بن انس که قایل به بیشتر یعنی سی و شش رکعت بوده و از عمل اهل مدینه استدلال نموده است . از نافع روایت شده که فرمودند : (( ادرکت الناس یقومون رمضان بتسع و ثلاثین رکعة یوترون منها بثلاث )) ( شرح مهذب ، ج 3 ، ص 527 ) مردم را دریافتم که قیام رمضان را با سی و شش رکعت بر پا می داشتند و سه رکعت وتر می خواندند . 

اما روایت مشهور امام مالک رحمه الله که موافق با جمهور مذاهب شافعیه و حنابله و احناف می باشد ، آن است که تعداد رکعات نماز تراویح بیست رکعت می باشد و بر همین مذاهب اربعه اتفاق کرده و اجماع بر همین کامل گشت . 

ادله ی ائمه مجتهدین 

ائمه مذاهب بر بیست رکعت بودن نماز تراویح به دلایل زیر استدلال کرده اند : 

الف- روایت بیهقی و غیره با سند صریح و صحیح از سائب بن یزید رضی الله عنه که صحابی مشهوری است : أنه قال کانوا یقومون علی عهد عمر بن خطاب رضی الله عنه فی شهر رمضان بعشرین رکعة ( مردم در زمان خلافت حضرت عمر رضی الله عنه در ماه رمضان بیست رکعت نماز به جا می آوردند . ) 

ب- همچنین دلیل دیگر روایت امام مالک در موطا و همچنین روایت بیهقی است که از یزید بن رومان روایت می کنند که مردم در زمان حضرت عمر رضی الله عنه بیست و سه رکعت نماز می خواندند یعنی بیست رکعت تراویح و سه رکعت وتر می خواندند . 

ج- دلیل دیگر روایت حسن است که فرمودند : حضرت عمر رضی الله عنه مردم را پشت ابی بن کعب جمع نمود و ابی با آنها بیست رکعت نماز می خواند و فقط در قسمت اخیر رمضان قنوت می خواندند ؛ وقتی دهه ی اخیر رمضان فرا رسید حضرت ابی رضی الله عنه در خانه ی خویش ساکن شد ، پس مردم گفتند ابی فرار کرد . ( المغنی ، ج 2 ص 167 از ابن قدامه حنبلی ذکر کرده است که این حدیث را ابوداود روایت کرده است . ) 

همچنین ابن قدامه در المغنی حکایت کرده است که بر بیست رکعت اجماع شده و قول دوم امام مالک رحمه الله را که سی و شش رکعت است ، چنین رد کرده است . قیام رمضان یعنی نماز تراویح بیست رکعت است و سنت موکده است و اولین کسی که آن را انجام داد ، آن حضرت صلی الله علیه و سلم بود . تراویح را به این جهت بر حضرت عمر رضی الله عنه نسبت داده اند که چون ایشان مردم را پشت سر حضرت ابی بن کعب رضی الله عنه جمع نمودند و حضرت ابی رضی الله عنه برای ایشان امامت می کرد . چنانکه روایت شده شبی حضرت عمر رضی الله عنه در ماه مبارک رمضان خارج شد ، دید که مردم به صورت گروه های متفرق نماز می خوانند . پس حضرت عمر رضی الله عنه فرمود : اگر اینها را بر یک قاری جمع می نمودم ، بهتر بود ؛ سپس آنها را بر ابی بن کعب رضی الله عنه جمع نمود . سپس چون شبی دیگر بیرون آمد و مردم را دید که پشت یک امام اقتدا نموده اند فرمود : نعمت البدعة هذه چه بدعت خوبی است . ( رواه البخاری فی صحیحه ) . 

سپس در ادامه می نویسد : قول مختار نزد ابو عبدالله رحمه الله یعنی امام احمد بن حنبل در مساله ی تراویح بیست رکعت است و همین است قول ثوری و ابوحنیفه و شافعی . امام مالک رحمه الله سی و شش رکعت گفته است و از عمل اهل مدینه دلیل می گیرد . اما دلیل ما عمل حضرت عمر رضی الله عنه است که مردم را پشت سر ابی بن کعب جمع کرد و ایشان بیست رکعت نماز خواندند و مالک از یزید بن رومان روایت نمود که فرمود : کان الناس یقومون فی زمن عمر رضی الله عنه فی رمضان بثلاث و عشرین رکعة ( مردم در زمان خلافت حضرت عمر رضی الله عنه در ماه رمضان بیست و سه رکعت تراویح می خواندند ) . 

همچنین از حضرت علی رضی الله عنه روایت آمده است که ایشان به شخصی دستور دادند که با مردم بیست رکعت نماز بخوانند و این به منزله ی اجماع است . 

باز فرمود : اگر هم ثابت شود که اهل مدینه این عمل را انجام داده یعنی سی و شش رکعت نماز خوانده اند البته آن کاری که حضرت عمر رضی الله عنه آن را انجام داده و صحابه رضی الله عنه در زمان ایشان بر آن اجماع کرده اند اولی بالاتباع است و بعضی از علما فرموده اند : که اهل مدینه بدین جهت این عمل را انجام داده اند تا با اهل مکه برابر باشند ، زیرا اهل مکه بین هر دو ترویحه هفت مرتبه طواف می کردند و اهل مدینه به جای هر هفت شوط چهار رکعت می خواندند . اما آنچه اصحاب رسول الله صلی الله علیه و سلم بر آن بوده اند اولی و احق به اتباع می باشد . 

در کتاب اقرب المسالک علی مذهب امام مالک اثر شیخ دردیر جلد اول صفحه ی 522 آمده است : تراویح در رمضان بیست رکعت است علاوه از وتر که بعد از نماز عشاء خوانده می شود و بعد از هر دو رکعت سلام بدهد و ختم قرآن در تراویح مستحب است طوری که هر شبی یک پاره ( جزء ) را در بیست رکعت تقسیم کند و همچنین مستحب است به تراویح انفرادی در منزل برگزار شود در صورتی که مساجد از نماز تراویح با جماعت خالی نباشد ، اما  اگر احتمال تعطیلی مساجد وجود داشت ، بهتر است که در مسجد با جماعت ادا شود . ( الشرح الصغیر علی اقرب المسالک ج 1 ، ص 522 . 

و قول امام شافعی و ابوحنیفه نیز بیست رکعت است به دلیل اجماع صحابه برآن از زمان سید ما عمر فاروق رضی الله عنه چنانکه امام ابن عبدالبر می فرماید : قول صحیح از ابی بن کعب که او مردم را بیست رکعت تراویح نماز داد که هیچ گونه اختلافی از صحابه وجود نداشت . 

و در مختصر مزنی آمده که امام شافعی فرمودند : رایتهم بالمدینه یقومون بتسع و ثلاثین و احب الی عشرون ، لانه روی عن عمر و کذلک بمکة یقومون عشرین رکعة و یوترون بثلاث ( قول امام ترمذی ) ( اهل مدینه را دریافتم که در ( ماه مبارک رمضان ) سی و نه رکعت می خواندند . اما بهتر نزد من بیست رکعت است ، زیرا همین از حضرت عمر روایت شده و همچنین اهل مکه بیست رکعت تراویح و سه رکعت وتر می خواندند . 

برگرفته از : الهدی النبوی الصحیح فی صلاة التراویح تالیف : محمد علی صابونی با ترجمه : محمد حنیف حسین زهی 

این بحث ادامه دارد .....