شيخ حمد بن عتيق رحمه الله تعالي ( ت1301 ) مي گويد :

از حمد بن عتيق به تمام مسلماني كه اين نامه به آنها مي رسد  ،كساني كه  خداوند تمسك به دين را بر آنها واجب كرده و  از طريق كفار و منافقين برحذرشان داشته است ، سلام عليكم و رحمه الله و بركاته ، اما بعد : هدفم از نوشتن اين نامه ، خيرخواهي و رساندن پيام الهي به شماست ، خداوند متعال مي فرمايند : ((كسانى كه نشانه‌هاى روشن، و رهنمودى را كه فرو فرستاده‌ايم، بعد از آنكه آن را براى مردم در كتاب توضيح داده‌ايم، نهفته مى‌دارند، آنان را خدا لعنت مى‌كند، و لعنت‌كنندگان لعنتشان مى‌كنند. )) سورة البقرة آية: 159]، و در جايي ديگر مي فرمايد : ((از ميان فرزندان اسرائيل، آنان كه كفر ورزيدند، به زبان داوود و عيسى بن مريم مورد لعنت قرار گرفتند. اين [كيفر] به خاطر آن بود كه عصيان ورزيده و [از فرمان خدا] تجاوز مى‌كردند [و] از كار زشتى كه آن را مرتكب مى‌شدند، يكديگر را بازنمى‌داشتند. راستى، چه بد بود آنچه مى‌كردند. . )) سورة المائدة آية: 78-79]. خواهيد شنيد عقوباتي را كه به علت ظهور منكرات رخ مي نمايند ، اما در عين حال متاسفانه شيطان بر بسياري از مردم ، درهاي شر را گشوده است و آن هم از طريق اغلاق و اسقاط امر به معروف و نهي از منكر مي باشد ، و در توجيه كارشان ، توجيهاتي را بيان مي دارند كه همگي از زينت هاي شيطاني است . براي بيان قبح و زشتي مذهب اين گروه همين كافي است كه زناكار و دزد و شراب خوار نزد خداوند از اينان بهترند . از خداوند سلامتي را مسالت داريم .

شايسته است بدانيم : عقل سه نوع است : عقل غريزي ، عقل ايماني كه از نور نبوت گرفته شده است و عقل نفاقي شيطاني ، كه صاحبان اينگونه عقول گمان مي برند كه در درجه ي عالي قرار دارند و بسياري از مردم داراي چنين عقولي مي باشند و آن عين هلاكت و نابودي و از ثمرات نفاق است . صاحبان اين عقول معتقدند كه بايد همه ي مردم را راضي نگه داشت ، و با اغراض و خواهش هاي نفساني آنان مخالفت نورزيد و محبتشان را جلب كرد و مي گويند : خودت را باهمراهي با مردم وفق بده و مايه ي خشم آنها را فراهم نياور . كه اين از چهار جنبه ،  مايه ي هلاكت و نابودي است  :

1-  با خشم خداوند ، در پي كسب رضايت مردم است و هر كس كه مردم را به قيمت خشمگين ساختن پروردگار ، راضي نگه دارد ، خداوند بر او خشم گرفته و مردم را هم بر او خشمگين خواهد ساخت ، در حديث قدسي آمده است : (( هرگاه خشم گرفتم ، لعنت مي كنم و لعنتم تا هفت نسل از فرزندانش استمرار خواهد داشت )) ، بنابراين هر گاه شخص توانمند امر به معروف و نهي از منكر را رها نمود بداند كه لعنتي را به جان خريده است كه تا هفت نسل از فرزندانش ادامه خواهد يافت . آيه ي زير در همين راستاست : خداوند متعال مي فرمايد : (( )) [سورة المائدة آية: 78]. بنابر اين ، شخص خودش را نابوده ساخته در حالي كه بر اين تصور بوده كه در پي اصلاح نفسش گام بر مي دارد .

2-  مطمئنا خداوند در خواري و پستي را بر عافيت طلب خواهد گشود ، برخي از سلف گفته اند : هر كس از ترس انسان ها ، امر به معروف و نهي از منكر را رها كند ، خداوند اطاعت از او را بر خواهد داشت بگونه اي كه اگر فرزندان يا بردگانش را دستور دهد ، آنها دستورش را خوار خواهند شمرد  ، همانگونه كه امر خداوند را كوچك شمرده است خداوند او را كوچك شمرده و ذليل مي گرداند (( )) سورة التوبة آية: 67]

3-  اگر عذابي نازل شود ، شخص عافيت طلب و متساهل هم در بينشان خواهد بود ، خداوند متعال مي فرمايد : (( )) سورة الأنفال آية: 25]  و در مسند و سنن از ابي عبيده از عبدالله بن مسعود روايت شده است كه رسول الله صلي الله عليه و سلم فرمودند : در ميان امت هاي قبل از شما گروهي بودند كه هرگاه شخصي از آنها مرتكب گناهي مي شد ، او را نهي مي كردند ، اما فردا با او نشست و برخاست كرده و به همراه ش آب و غذا مي خورند ، انگار ديروز او را بر گناه مشاهده نكرده اند ، وقتي خداوند اين عمل را مشاهده فرمود ، قلوبشان  را يكسان ساخت ،  سپس مورد لعنتشان قرار داد ،((  )) ، قسم به كسي كه جان محمد در دست اوست ، بايد امر به معروف كرده و نهي از منكر نماييد و جلو ستمگر را  گرفته و او را به دايره ي حق وارد نماييد ، در غير اين صورت خداوند قلبهايتان را بر يكديگر قرار داده  و به مانند آنها مورد لعنت قرار خواهيد گرفت .

ابن ابي الدنيا از وهب بن منبه روايت مي كند كه گفت : وقتي داود مرتكب اشتباهي شد ، گفت : پروردگارا مرا بيامرز ، فرمود : تو را آمرزيدم و ننگش بر  بني اسرائيل باقي ماند ، گفت : اي پروردگار ، چرا ؟ اين چگونه است در حالي كه تو فرمانرواي عادل هستي و به كسي ستم نمي نمايي – من اشتباه كرده ام و ننگش بر ديگري قرار مي گيرد ؟ خداوند به سوي او وحي كرد : تو مرتكب خطا شدي اما آنها تو را باز نداشتند . )) ابن ابي الدنيا ذكر مي كند : خداوند به يوشع بن نون وحي كرد كه چهل هزار نفر از انسانهاي خوب و شصد هزار نفر از بدكاران  قومت را هلاك خواهم كرد ، گفت : پروردگارا ، هلاكت بدكاران معلوم است اما چرا نيكان را نابود مي نمايي ؟ فرمود : چون خوبان با بدكاران دوست بودند و بر آنها به مانند من خشم نمي گرفتند و با آنها نشست و برخاست و خورد و خوراك داشتند .

ابن عبدالبر و غيره مي گويد : خداوند متعال فرشته اي از فرشتگانش را مامور نابودي روستايي نمود ، آن فرشته گفت : پروردگارا فلان عابد و زاهد در ميانشان است ، خداوند فرمود : از آن عابد آغاز نما ، و صداي نابوديش را به من برسان ، او حتي يك روز در راه خدا خشم نگرفت ))

بنابراين به هنگام نزول عذاب ، تنها امرين به معروف و ناهين از منكر نجات يافتگانند ، همانگونه كه خداوند متعال مي فرمايد : (( ))  سورة الأعراف آية: 165]

4-  عافيت طلبي كه در پي كسب رضايت مردم است از زناكار و دزد و شرابخوار هم بدتر است ، ابن قيم رحمه الله تعالي مي گويد : دين تنها در ترك محرمات ظاهري خلاصه نمي شود بلكه در كنار آن بايد به اموراتي كه خداوند آنها را دوست دارد مشغول بود ، و اين نكته اي است كه اكثريت متدينين از آن غافلند ، و تنها كارهايي را كه عموم مردم انجام مي دهند در آن مشاركت مي ورزند ، اما فراموش كرده اند كه جهاد و امر به معروف و نهي از منكر و خيرخواهي بخاطر خداوند و رسول ، و نصرت دين الله هم از واجبات است اما متاسفانه حتي در خيال آنها هم نمي گنجد چه برسد به اينكه بدان پايبند باشند .

بايد بدانيم كه كم ايمان ترين و مبغوض ترين فرد نزد خداوند ، كسي است كه اين واجبات را ترك كند حتي اگر در دنيا زاهد ترين باشد . كمتر كسي  مشاهده مي شود كه بخاطر خداوند چهره اش قرمز شده و خشم بگيرد و براي نصرت دين الله مايه بگذارد ؛ كه در حقيقت گناهكاران از اين افراد نزد خداوند ، بهترند . ) پايان.

تصور كنيد شخصي روزها را روزه و شب ها به شب زنده داري مي پردازد و به نسبت تمام دنيا زهد مي ورزد ، اما درعين حال در عدم اجراي فرامين خداوند ، خشمگين نمي شود و امر به معروف و نهي از منكر نمي نمايد اين شخص مبغوض ترين و بي دين ترين مردم نزد خداوند است ، بگونه اي كه حتي گنهكاران نزد خداوند از او بهترند . از  شيخ الاسلام امام دعوتگران نجد منقول است كه گفته اند : مردمي را مي بينم كه در مساجد در كنار مصاحفشان مي نشينند و به تلاوت مشغول شده و گريه مي كنند اما وقتي امر نيكي را ديدند به آن دستور نمي دهند و هرگاه امر منكر را مشاهده نمودند از آن نهي نمي نمايند ، و مردمي ديگر را هم مي بينم كه در كنارشان به اعتكاف نشسته اند ..شيخ مي گويد : من مي گويم آنها كوران و كران هستند و در اين رابطه گفتاري از سلف را نقل مي كند كه گفته است : هر كس  از گفتن حرف حق خودداري نمايد ، شيطان گنگ است و آن كس كه به باطل سخن مي گويد شيطان ناطق است )) پس اگر عافيت طلب ساكت بداند كه او مبغوض ترين مردم نزد خداوند است حتي اگر انسان پاكي باشد ، يقينا به حق سخن خواهد گفت و اگر طالبي بداند كه كسب رضايت خلق با ترك نهي از منكر باعث مي گردد گنهكاران هم نزد خداوند از او باارزش تر باشند مطمئنا از تساهلش توبه خواهد نمود و اگر كسي كه در برابر دفاع از دستورات شرع ساكت است بداند كه او شيطاني گنگ است و اگر چه روزه دار و شب زنده دار باشد ، يقينا بخاطر حرص و طمع خودش را شبيه شيطان نمي گرداند .

خدايا از اعمالي  كه مايه ي خشم پروردگار و از عاداتي كه مايه تشابه به شيطان است به تو پناه مي بريم خدايا به تو پناه مي بريم از اينكه در مقابل اهل شبهه و نفاق و كفر ، متساهل باشيم و درود خداوند بر محمد و خاندان و يارانش باد .

و بدانيد كه هر شهري كه دعوتگران به سوي خير و بازدارندگان از بدي در آن وجود نداشته باشند ، آن سرزميني است كه محل زندگي شياطين است ، خدا را در نظر داشته باشيد و شياطين را از سرزمينتان بيرون برانيد و آن از طريق يادگيري و ياد دادن فرامين الهي ممكن است ، همانا شهري كه در آن عالم دعوتگر وجود دارد ، شياطين از آن شهر فراري شده و فرشتگان در آن سكني مي گزينند . اي مومنان سعي و تلاش كنيد و از غفلت و آنچه كه مايه ي هلاكت است دوري گزينيد .

 الدرر السنية ( 8 / 74 ) ( 14 / 250 )

نويسنده : محمد جميل حمامي

ترجمه : واحد ترجمه مدرسه ی سلطان العلماء قشم - طولا