اسلام با رسالت ایجاد صلح بین امت های مختلف ، رخ نمود ، الله متعال می فرمایند : ((وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا} [الحجرات‏:13] و شما را ملّت ملّت و قبيله قبيله گردانيديم تا با يكديگر شناسايى متقابل حاصل كنيد. 

و شناخت جز از طریق صلح حاصل نمی شود . همچنین خداوند عزوجل پیامبرش محمد صلی الله علیه و سلم را فرستاد که رحمتی برای جهانیان باشد {وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ} [الأنبياء‏:107], و تو را جز رحمتى براى جهانيان نفرستاديم. بنابراین سیاست رسول الله صلی الله علیه و سلم در مدینه دوری گزیدن از جنگ بخاطر آثار مخربی که در پی دارد ، بود ، آن حضرت صلی الله علیه و سلم می فرمایند : ای مردم روبرو شدن با دشمن را آرزو نکنید ، و از خداوند درخواست عافیت نمایید ، اما اگر ناچار از رویارویی با آنها گشتید ، صبر پیشه نمایید .(( بخاری 3/1082 )) ، همچنین وصیتش به لشکریان در جنگ ها این بود : (( با اسم خدا و با عون الله و بر دین رسول الله بروید ، پیر کم توان ، کودک و زن را نکشید .. همیشه به دنبال اصلاح و نیکوکاری باشید که خداوند نیکوکاران را دوست می دارد . ( ابوداود 3/37)

بنابراین رویکرد نبی اکرم صلی الله علیه و سلم در ارتباط با جنگ ها ، در حد امکان پرهیز از جنگ بوده است ، اما اگر ناچار از آن بودند ، پیشه نمودن صبر و استقامت و عدم خروج از حد ، شیمه ی آن حضرت بوده است : {وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ} [البقرة:190]. و در راه خدا، با كسانى كه با شما مى‌جنگند، بجنگيد، ولى از اندازه درنگذريد، زيرا خداوند تجاوزكاران را دوست نمى‌دارد؛

هدف اساسی صلح است ، و جنگ یکی از اسباب تحقق این هدف می باشد خداوند متعال می فرمایند : (({فَإِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقَاتِلُوكُمْ وَأَلْقَوْا إِلَيْكُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلًا} [النساء:90]. پس اگر از شما كناره‌گيرى كردند و با شما نجنگيدند و با شما طرح صلح افكندند، [ديگر] خدا براى شما راهى [براى تجاوز] بر آنان قرار نداده است.

آیه ای دیگر صلح را تشویق کرده و بر اساس مبدأ قرآنی آن را یک امر مسلم و عامه در هر زمان و مکان می داند : {وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا} [الأنفال:61]. و اگر به صلح گراييدند، تو [نيز] بدان گراى 

یکی از نکات ظریفی که گویای اهمیت دادن اسلام به مساله ی صلح است این می باشد که جنگیدن در قرآن به عنوان یک دستور مشروع نشده است بلکه از آن به عنوان اذن : اجازه نام برده شده است {أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ} [الحج:39], به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل شده، رخصت [جهاد] داده شده است، چرا كه مورد ظلم قرار گرفته‌اند، و البته خدا بر پيروزى آنان سخت تواناست.

و آن بدین خاطر است که جنگ شری است برای دفع شری بزرگتر از آن ، چرا که برخی از بدیها با خوبی از بین نمی رود و ناچارا بایستی با بدی دیگر آن را از بین برد . خداوند متعال می فرمایند : (({كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَكُمْ} [البقرة:216]. بر شما كارزار واجب شده است، در حالى كه براى شما ناگوار است.

یکی از اهداف اسلام در جنگ جلوگیری از خونریزی حتی با کوچکترین شبهه است ، لذا کسی که شهادتین را بگوید کشتنش جائز نیست ، چون ما مکلف به ظاهر هستیم و حق نداریم تفتیش عقائد نماییم ، بنابراین اگر یکی از جنگجویان شهادتین را بر زبان جاری ساخت در امان است . مقداد بن اسود می گوید : ای رسول خدا ، اگر با مردی از کفار روبرو شوم و او یکی از دستانم را با شمشیر قطع کند ، سپس فرار کرده و به درختی پناه برد و بگوید بخاطر خداوند مسلمان شدم ، ای رسول خدا بعد از این گفتارش او را بکشم ؟پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم می فرمایند : او را نکش ، گفتم ای رسول خدا او دستم را قطع کرده است ، آیا او را بکشم ؟ رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرمایند : او را نکش ، چرا که اگر او را بکشی ، او منزلت تو قبل از ارتکاب قتل را به دست خواهد آورد و تو به مانند او قبل از اسلامش خواهی شد . ( مسلم 1/54)
در این رابطه الله متعال می فرمایند : {وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا} [النساء:94] و به کسی که به شما سلام کرد (و سلام نشانه‌ی پذیرش اسلام است) مگوئید تو مؤمن نیستی

امام شافعی می گوید : رسول الله صلی الله علیه و سلم کشتن منافقینی که اظهار اسلام می کردند را ممنوع قرار داده بودند علیرغم اینکه می دانست منافقند  چرا که اظهاراتشان ، عملکرد گذشته شان را کان لم یکن قرار می داد ، موید این مساله گفتار پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم است که فرمودند : مامور شده ام که با مردم بجنگم تا اینکه لا اله الا الله بگویند ، هرگاه گفتند ، خون و مالشان در امان است مگر در مواردی که حد جاری می شود ، و حساب های قلبی شان با خداست . و این بدین معناست که هرگاه شخص اظهار اسلام کرد ، در ظاهر با او تعامل اسلامی می شود ، پس اگر معتقد به اسلام بود در جهان آخرت پاداش می گیرد و اگر بدان اعتقادی نداشت در آخرت برایش سودمند نخواهد بود علیرغم اینکه به ظاهر با مسلمانان بوده است . ( ابن کثیر 1/90)

شیخ رشید رضا می گوید : .. کافی است مشرکی کلمه ی لا اله الا الله بگوید چرا که این کلمه مورد انکار آنهاست و اولین جمله ای است که به سوی آن دعوت می شده اند ، حتی پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم خالد بن ولید را توبیخ کرد وقتی گروهی از بنی جذیمة را  با وجود اینکه گفته بودند صبأنا ( بچه شدیم ) را کشت و حضرت صلی الله علیه و سلم فرمودند : خدایا من از آنچه را که خالد انجام داده است بیزاری می جویم و آن بدین خاطر است که منظور کفار از این کلمه یعنی اسلام آوردن .... ( تفسیر المنار 10/153 )
علی جمعه 

ترجمه : گروه ترجمه مدرسه ی سلطان العلماء قشم - طولا