الحمد لله رب العالمین؛ حمد و سپاسی شایان عزت و جلال او و شکر و ثنایی لایق قداست اسمای او؛ معبودی که صاحب خلق و امر است؛ پروردگاری که دهه اول ذی الحجه را بر سایر ایام برتری داد و اجر و پاداشی دوچندان به آن اختصاص داد و کاستی‌های اهل این ایام را جبران کرد. حمد و سپاس به درگاه او به خاطر لطف و احسان بی‌منتهایش و از او می‌خواهیم ما را به بهشت و رضوانش نائل کند. 

به همراه شما خوانندگان در ایامی به سر می‌بریم که اجر و پاداش در آن دو چندان، درهای رحمت گشوده و گناهان آمرزیده می‌شود؛ ایامی که خداوند توبه‌کاران را می‌آمرزد و دعای بندگان را اجابت می‌کند؛ این روز‌ها دهه‌ی اول ذی الحجه است؛
روزهای بی‌نظیری که خداوند مقامش را بالا برده و به آن ارج نهاده است و در کتاب گرانقدرش به عظمت آن سوگند یاد کرده است: «وَالْفَجْرِ وَلَیَالٍ عَشْرٍ وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ». 

شب‌های دهگانه‌‌ همان شب‌های ذی الحجه هستند و مقصود از شفع [زوج] روز عید قربان و و‌تر [تک] روز عرفه است. ابن عباس درباره آیه «وَیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیَّامٍ مَعْلُومَاتٍ» [در روزهای معلومی خدای را یاد کنند] می‌فرماید: این روز‌ها دهه اول ذی الحجه است که خداوند بسیاری از مواهب و نعماتش را به آن اختصاص داده است. خوشا به حال کسی که با توبه خالصانه به پیشواز این ایام برود؛ خوشا به حال بنده‌ای که این موسم گرانبهای خیر و نیکی را به عمل صالح اختصاص دهد؛ عملی که او را به خدا نزدیک کند و بر درجات بهشت او بیفزاید. درک عظمت دهه ذی الحجه نعمتی بزرگ از نعمت‌های الهی بر بندگان است. ما باید این نعمت‌ها را احساس کنیم و فرصت را غنیمت شماریم و بیشتر به آن عنایت داشته باشیم؛ باید در راه طاعت الهی با نفس خود مبارزه کنیم. سلف صالح ما این چنین بوده‌اند. روایت است که سعید بن جبیر هرگاه وارد دهه‌ی اول ذی الحجه می‌شد تا آنجا که در توانش بود تلاش می‌کرد و می‌گفت: در این شب‌ها چراغ‌‌هایتان را خاموش نکنید [نخوابید] و بدانید که این روز‌ها از فضایلی برخوردارند که در سایر روز‌ها یافت نمی‌شود. 

اکنون به برخی از فضایل ذی الحجه می‌پردازیم: 

 خداوند در این روز‌ها نعمتش را بر مسلمانان کامل کرد و فرمود: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا» امروز دینتان را برای شما تکمیل و نعمتم را بر شما کامل کردم و پسندیدم که اسلام دین شما باشد. شخصی یهودی به حضرت عمر گفت: 

-ای امیرالمؤمنین در کتاب شما آیه‌ای نوشته است که اگر بر ما یهودیان نازل می‌شد آن روز را عید می‌گرفتیم. 

•کدام آیه؟ 

-آیه‌ی «ٱلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِى وَرَضِیتُ لَکُمُ ٱلأسْلاَمَ دِیناً» 

•من می‌دانم که این آیه در چه روزی و در کجا بر رسول اکرم (ص) نازل شد؛ این آیه در روز جمعه و زمانی که رسول خدا (ص) در عرفات به سر می‌برد بر او نازل شد. 

از دیگر فضایل این روز‌ها آن است که بر خلاف سایر ایام چندین عبادات با هم در آن جمع می‌شود؛ این روز‌ها ایام کمال است؛ در این روز‌ها همانند روزهای دیگر نماز برپا می‌شود و زکات و صدقه ادا می‌شود و کسی که بخواهد یا قربانی نداشته باشد می‌تواند روزه بگیرد و حج خانه خدا نیز به این روز‌ها اختصاص دارد. ذکر و تلبیه و دعا که تجلی بخش توحید است در این روز‌ها انجام می‌گیرد؛ جمع شدن همه این عبادات در چنین روزهایی نشانه شرف و ارجمندی این ایام است که هیچ ایامی با آن برابر نیست. از دیگر فضایلش این است که این روز‌ها به طور مطلق بهترین روزهای سال هستند و دقایق و ساعات و روزهای آن نزد خداوند محبوب ترینند. عمل صالح در آن نزد خدا پسندیده‌تر است؛ این روز‌ها زمان بهره برداری است؛ راه نجات و میدان مسابقه به سوی خیرات است. پیامبر (ص) می‌فرماید: «ما من أیامٍ العمل الصالح فیها أحبُّ إلى الله تعالى من هذه الأیام». عمل صالح در هیچ زمانی محبوب‌تر از این ایام یعنی دهه اول ذی الحجه نیست. از انس بن مالک روایت است که فرموده است: درباره این ده روز گفته می‌شد: هر روز به اندازه هزار روز ارزش دارد و روز عرفه ده هزار بار بر‌تر از دیگر ایام است. 

از دیگر فضایل آن روز عرفه روز نهم ذی الحجه است فضیلت و اجر و آمرزش گناه در این روز معروف است. عرفه روز بسیار باارزش است دوستداران این روز با مشخصه توحید شناخته می‌شوند زیرا همواره ذکر لا اله الا الله را بر زبان دارند. رسول گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: بهترین چیزی که من و پیامبران گذشته گفته‌ایم لا اله الا الله است. روز عرفه روز حج اکبر است و روزه آن گناهان دو سال را محو می‌کند سال پیش از آن و سال بعد از آن در حالی که هیچ روزی چنین از چنین فضیلتی برخوردار نیست، گویی که گذشته و آینده را با هم حفظ می‌کند. از دیگر فضایل این روز‌ها یوم النحر یا عید قربان است؛ این روز مصادف با دهم ذی الحجه است و بر اساس حدیث «افضل الایام یوم النحر» از بهترین روزهاست. در این روز شعائر زیادی از قبیل رمی جمرات، تراشیدن سر، قربانی، طواف، سعی، نماز عید و اجتماع بزرگ مسلمانان و تبریک و تهنیت عید انجام می‌گیرد. با این حال دهه ذی الحجه فضایل بیشماری دارد و شاسته است که انسان مسلمان آن را از دست ندهد و به غنیمت شمارد. در این روز‌ها به سوی خیرات بشتابیم و آن را با عمل صالح و اعمال شرعی بگذرانیم که ذکر خدا از بهترین اعمال مشروع این روزهاست. 

 «لِیَشْهَدُواْ مَنَافِعَ لَهُمْ وَیَذْکُرُواْ اسْمَ اللَّهِ فی أَیَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مّن بَهِیمَةِ الأَنْعَامِ» 

تا منافع خویش را با چشم خود ببینند (و به سود مادی و معنویشان برسند و ناظر فوائد فردی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و اخلاقی حجّ باشند)، و در ایّام معیّنی که (روز عید قربان و دو و یا سه روز بعد از آن است، به هنگام ذبح قربانی) نام خدا را بر چهارپایانی (همچون بز و گوسفند و ش‌تر و گاو) ببرند که خدا نصیب ایشان کرده است. 

در روزهایی که در پیش داریم بیش از پیش به تهلیل و تکبیر و حمد و ثنای خدا مشغول باشیم و باید به بهترین ذکر یعنی تلاوت قرآن بیشتر بپردازیم. انسان مسلمان باید بداند که ذکر محبوب‌ترین کلام نزد خداوند و سبب نجات در دنیا و آخرت است. ذکر باعث رستگاری و حفظ انسان در افتادن به جاده‌ی کفر و مسیر شیطان و آتش می‌شود. خداوند و ملائک بر ذاکرین درود می‌فرستند و ذکر بهترین و پاک‌ترین اعمال محسوب می‌شود و از بالا‌ترین درجات برخوردار است. 

از دیگر اعمال مشروع در این روز‌ها افزودن بر نمازهای سنت پس از فرایض است؛ تداوم بر نوافل یکی از اسباب جلب محبت الهی است و هر کس به محبت خدا نائل شود خداوند او را حفظ می‌کند، دعایش را مستجاب و او را در جوار خود پناه می‌دهد و مقامش را بالا می‌برد. زیرا نوافل کاستی‌ها را جبران می‌کند و نواقص را برطرف می‌کند. 

صدقه یکی دیگر از اعمال مؤکد این ایام مبارک است زیرا انسان با صدقه به نیکوکاری می‌رسد، اجر دوچندان دریافت می‌کند و خداوند در روز قیامت او را در زیر سایه خود جای می‌دهد. صدقه درهای خیر و نیکی را به روی انسان می‌گشاید و ابواب شر را می‌بندد. انسان صدقه دهنده محبوب خدا و هم خلق خدا می‌شود و باعث می‌شود دلی رئوف و مهربان داشته باشد. صدقه همچنین پاکی مال و دارایی و نفس انسان را به دنبال دارد، گناهان را محو می‌کند و انسان را از بندگی دینار و درهم باز می‌دارد. خداوند جان و مال و فرزند و دنیا و آخرت انسان صدقه دهنده را حفظ می‌کند. 

 روزه از دیگر اعمال مشروع این دهه‌ی مبارک است و چه نیکو خواهد بود اگر مؤمنی بتواند نه روز از ایام را روزه‌دار باشد. اما روز عرفه مؤکد‌ترین و بافضیلت‌ترین روز برای روزه‌داری است که روزه آن برای غیر حاجی نیز سنت است. از رسول خدا (ص) درباره روزه این روز سؤال شد پاسخ دادند: روزه عرفه گناهان سال پیش از خود و سال مابعد را می‌آمرزد. 

قربانی از دیگر اعمال مشروع در این ایام مبارک است. قربانی در نزد جمهور فقیهان سنت مؤکده است و کسی که توانایی قربانی داشته باشد شایسته نیست از انجام آن سرباز زند. مسلمانان باید در این روز‌ها در انجام اعمال صالح از هم سبقت گیرند و بر دعا و استغفارشان بیفزایند؛ باید به هر نوع عملی که باعث نزدیکی به خداوند و کسب رضای او و کسب اجر و ثواب و حسنات می‌شود بیفزایند و آن را برای روزی که مال و فرزند سودی ندارد و تنها قلبی سالم مایه‌ی نجات است ذخیره کنند. پس بیایید خود را به خدا نزدیک کنیم و عمرمان را با بهترین اعمال مبارک سازیم؛ آگاه باشید که دنیا ما را از طاعت خدا باز ندارد چرا که این زیان بزرگ در دنیا و آخرت است: 

 «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوَالُکُمْ وَلا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَمَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمْ الْخَاسِرُونَ» 

ای مؤمنان! اموالتان و اولادتان شما را از یاد خدا غافل نکند. کسانی که چنین کنند (و اموال و اولادشان، آنان را سرگرم و به خود مشغول دارد) ایشان زیانکارند. 

ابن قیم -رحمه الله- می‌گوید: مردم از زمانی که خلق شده‌اند در مسافرتند و بهره‌ای از سفرشان ندارند جز در بهشت یا دوزخ؛ پس موسم‌های عبادت و بندگی را پیش از فوت وقت به غنیمت شمارید زندگی غنیمت است، فرصت اندک و عمر کوتاه.