سوال:

آیا می توان به جای میتی که در حال حیات حج واجب را بجای آورده است ، حج انجام داد ؟

جواب

عموم علماء بیان داشته اند که انجام حج واجب بجای میت به او نفع می رساند اما در مورد انتفاع حج سنت اختلاف کرده اند و آنچه که دلیل دال بر آن است : وصول ثواپ حج نیابی به میت می باشد حتی اگر حج سنت باشد . 

دلیلی که در این زمینه بیان می شود حدیثی است که ابوداود و ابن ماجه از ابن عباس روایت کرده اند که : در ایام حج رسول الله صلی الله علیه و سلم از مردی شنید که می گوید : لبیک از شبرمة ، حضرت فرمود : شبرمه کیست ؟ گفت : برادر یا یکی از اقوامم ، فرمود : آیا بجای خودت حج کرده ای ؟ گفت : خیر ، پس فرمود : ابتدا بجای خود حج را انجام بده ، سپس بجای شبرمه . و رسول الله صلی الله علیه و سلم توضیح نخواستند که که آیا حج نیابی از شبرمه آیا واجب است یا سنت ، و لذا بر عموم خود باقی می ماند . 

همچنین رسول الله صلی الله علیه و سلم به عمرو بن عاص می فرماید : اگر پدرت به توحید اعتراف داشت و بجای او روزه گرفته و یا صدقه می دادی ، این اعمالت به او نفع می رساند . ( روایت امام احمد ) 

لذا شرط انتفاع از اعمال نیکی که به میت اهدا می شود را مسلمان بودن قرار داده است .

ابن قیم در کتاب الروح این قول را ترجیح می دهد که مردگان از عباداتی که به آنها اهدا می شود ، بهره مند می شود حال آن عبادات حج یا غیر آن باشد . و این قول مورد تایید متاخرین شافعیه مانند امام نووی  و غیره می باشد ، قرطبی مالکی هم در تفسیرش همین قول راترجیح می دهد و ابن ابی العز حنفی هم در شرح طحاویه این رای را انتخاب کرده ، کمااینکه ابن تیمیه هم نیز قائل به این امر است . 

منبع : دار الافتاء القطریه ، شماره ی فتوا 111133 .