تکبیر گفتن در شب های دو عید مستحب است
آداب عید
امام احمد و ابوداود و نسائی رحمهم الله تعالی از انس بن مالک رضی الله تعالی عنه روایت کرده اند که گفت : رسول الله صلی الله علیه و سلم وارد مدینه شد ، در حالی که اهل مدینه دو روز برای جشن گرفتن و بازی کردن داشتند ، پس رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند : این چه روزهایی است ؟ گفتند : ما در ایام جاهلیت ، این روزها را جشن می گرفتیم ، پس فرمود : خداوند عزوجل بجای این دو روز بهتر از آن را برایتان قرار داد عید فطر و عید قربان .))
از آداب عید :
1- تکبیر:
تکبیر گفتن در شب های دو عید مستحب است و در عید فطر مستحب است از غروب خورشید تا آغاز نماز عید تکبیر گفته شود و آن بعد از نمازها و در همه ی حالات استحباب دارد و در مکان های شلوغ زیاد گفته می شود و در حالت نشسته ، خوابیده ، ایستاده ، در راه و در مسجد و در تختخواب این سنت حسنه احیا می شود .
اما در عید قربان بعد از نماز صبح روز عرفه تکبیر گفتن آغاز و تا عصر آخرین روز تشریق ادامه دارد که بعد از نماز عصر آخرین روز گفته شده و سپس تکبیر گفتن قطع می شود این صحیح ترین روشی است که عمل بر آن است .
تکبیر گفتن بعد از هر نماز در ایام تکبیر مشروع است چه نمازهای فرض یا سنت یا نماز جنازه ، و فرقی نمی کند که نمازهای فرض ادا یا قضا یا نذری باشد و اگر تکبیر گفتن را فراموش کرد هرگاه یادش آمد آنرا تدارک می بیند حتی اگر مدت زمان زیادی گذشته باشد .
اما شخصی که در حج حضور دارد در شب عید قربان تکبیر نمی گوید بلکه شعارش لبیک گفتن است و تکبیر گفتن آنها بعد از نمازها از نماز ظهر روز دهم ذی حجه آغاز می شود چرا که آن اولین نمازی است که در منی خوانده می شود و آن زمان به پایان رسیدن تلبیه است .
و تکبیر گفتن حاج تا صبح آخرین ایام تشریق ادامه می یابد چرا که آن آخرین نمازی است که در منی می خواند .
لفظ تکبیر به این صورت است که سه بار پشت سر می گوید : ( الله اکبر الله اکبر الله اکبر ) و هراندازه خواست آن را تکرار می نماید . امام شافعی و اصحابش رحمهم الله تعالی می گویند : اگر الفاظ ذیل را هم اضافه کند نیکوست ((اللهُ أكْبَرُ كَبيرًا، والحَمْدُ لِلهِ كَثيرًا، وَسُبْحانَ اللهِ بُكْرَةً وأصِيلًا، لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ، وَلا نَعْبُدُ إِلاَّ إِيَّاهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدّينَ وَلَوْ كَرِهَ الكافِرُون، لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ، صَدَقَ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَهَزَمَ الأحْزَابَ وَحْدَهُ، لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ واللهُ أكْبَرُ))
و آنچه که عادت مردم است اگر بگوید اشکالی ندارد که می گویند : (( الله اکبر الله اکبر الله اکبر لا اله الا الله و الله اکبر ، الله اکبر و لله الحمد ))
2- احیاء شب های دو عید :
سنت است که شب های عید فطر و قربان با عبادت اعم از نماز ، قرآن ، ذکر ، تسبیح ، دعا ، استغفار و مانندش احیا شود و این امر مورد اتفاق همه ی علماست ، بنابر روایت هایی که وجود دارد :
(( هر کس شب های عید را احیا نماید ، روزی که قلب ها می میرند ، قلبش نمی میرد )) ابن ماجه رحمه الله تعالی روایت کرده است.
همچنین روایت شده است : (( هر کس شب های عید را با چشمداشت پاداش از خداوند احیا نماید ، قلبش به هنگامی که قلب ها می میرند ، نمی میرد )) امام شافعی و ابن ماجه رحمهما الله تعالی روایت کرده اند .
علما در مقداری که با آن احیا حاصل می شود اختلاف کرده اند ظاهرا با احیای معظم شب حاصل می شود و گفته شده است : با یک ساعت شب زنده داری ، احیا برای شخص محسوب می شود .
امام شافعی رحمه الله تعالی می فرماید : (( به ما رسیده است که گفته شده است : دعا در پنج شب مستجاب می شود : شب جمعه ، شب عید قربان ، شب عید فطر ، اولین شب ماه رجب ، و شب نیمه ی شعبان ))
3- غسل کردن و نظافت : غسل دو عید مستحب است و قبل و بعد از طلوع فجر روز عید جائز است و برای تمامی افراد چه افرادی که در نماز حاضر می شود و چه آنهایی که حضور پیدا نمی کنند این غسل مستحب است .
نظافت کردن با تراشیدن مو ، کوتاه کردن ناخن و از بین بردن بوهای بد از بدن و لباس هم مستحب است همانگونه که مستحب است مردان با بهترین بویی خوشی که دارند خویشتن را خوشبو نمایند .
4- پوشیدن بهترین لباس :
و بهترین رنگ ها رنگ سفید است . و امر زیبایی لباس و نظافت و بوی خوشی بکار بردن و تراشیدن موها و از بین بردن بوهای بد چه به نسبت کسانی که در نماز حضور پیدا می کنند وچه آنهایی که در خانه می نشینند مستحب است چرا که آن روز زینت است و همگان در آن شریکند .
5-به هنگام رفتن به نماز عید تکبیر گفتن مستحب است و اینکه بعد از طلوع فجر در مصلی حاضر شود ، این به نسبت مامومین است اما در مورد امام مستحب است که رفتن به مصلی را تا زمان فرا رسیدن زمان اقامه نماز به تاخیر بیندازد و در این زمینه به پیامبر صلی الله علیه و سلم اقتدا کند .
6- خوردن قبل و بعد از نماز عید :
در عید فطر سنت است که قبل از خروج برای نماز چیزی بخورد و بهتر آن است خرما و به صورت تاک باشد پس اگر در خانه نخورد در راه یا در مصلی بخورد تا عید فطر از روزهای قبلش که روزه بوده است متمایز گردد . اما در عید قربان سنت است که تا زمان بازگشت از نماز چیزی را نخورد .
7- رفتن از راهی و برگشتن از راهی دیگر:
سنت است که نمازگزار پیاده به مصلی یا مسجد برود و جز در صورت عذر مانند بیماری ، ناتوانی ، و دور بودن ،از وسیله ی سواری استفاده نکند و سنت است از راهی به مسجد یا مصلی رفته و از راهی دیگر به خانه باز گردد .
و مستحب است راه رفتنش طولانی تر باشد چرا که رفتن از بازگشت افضل تر است و اینکه هر دو راه برایش گواهی داده و پاداشش افزون گردد . و این امر در سایر عبادات مانند نماز جمعه ، حج و عیادت بیماران نیز سنت است .
8- نماز سنت قبل و بعد از عید :
نماز عید سنت قبلیه و بعدیه ندارد اما برای غیر امام جائز است که روز عید بعد از بالا آمدن خورشید و قبل از نماز عید و بعد آن نماز سنت مطلق بخواند و این امر چه در خانه و چه در مسجد قبل از حضور امام باشد فرقی ندارد اما نبایست به قصد سنت ، برای نماز عید باشد و در این زمینه کراهیتی وجود ندارد همچنین بعد از نماز و بعد از خطبه نیز اینچنین حکمی دارد .
اما برای امام نماز سنت خواندن قبل و بعد از عید مکروه است .
9- حضور زنان و کودکان ممیز : مستحب است کودکان ممیز و زنان غیر مشتهی در نماز عید حضور پیدا کنند اما زنانی که در معرض شهوت جنسی هستند حضور آنها مکروه است و بدون استفاده از عطورات و با لباس های عادی به سوی مسجد می روند تا چه بسی منجر به فساد نگردد . در این زمینه از سیدة عائشه رضی الله تعالی عنها روایت شده است که گفت : اگر رسول الله صلی الله علیه و سلم می دید که زنان بعد از ایشان چگونه شده اند آنها را از رفتن به مساجد منع می فرمود همانگونه که زنان بنی اسرائیل منع شدند پس گفتم : چگونه است ؟ آیا زنان بنی اسرائیل منع شده بودند ؟ فرمود : آری . ( ابن خزیمه در صحیحش روایت کرده است )
10- رفتن به زیارت اموات بعد از نماز مندوب است همانگونه که به زیارت زنده گان رفتن و صله رحم انجام دادن سنت است و این دید و بازدید برای اظهار خوشحالی و سرور و ایجاد مهر و محبت و اخوت می باشد و به خاطر اطاعت از خداوند و شکرگزاری از او خوشحالیش را آشکار می سازد و با چهره ای بشاش با مومنین رو برو شده ودر حد توان زیاد صدقه می دهد .
از کتاب : الاذکار للامام النووی رحمه الله تعالی
و کتاب المعتمد فی الفقه الشافعی للدکتور محمد الزحیلی
و الموسوعة الفقهیة الکویتیة
و الفقه الاسلامی للدکتور ابراهیم سلقینی رحمه الله تعالی
و صلی الله علی سیدنا محمد و علی آله و صحبه و سلم و الحمد لله رب العالمین .
متن عربی : برگرفته از : کانال اهل السنة و الجماعة