آیا خود اعمال وزن می شود یا صحیفه های محتوی آن ؟

دو احتمال در اینجا مطرح است : 

احتمال یکم : خود اعمال وزن می شوند : در صحیح مسلم از ابو مالک اشعری رضی الله عنه روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند : 

پاکیزگی نصف ایمان است و الحمد لله میزان را پر می کند و سبحان الله و الحمد لله بین آسمان ها و زمین را پر می کنند و نماز نور است و صدقه برهان است و شکیبایی روشنایی است . قرآن حجتی است به نفع تو یا علیه تو ، همه ی مردم وقتی بامداد می شود بیدار می شوند ، عمر خود را ضایع می کنند گروهی خود را نجات داده و گروهی خود را هلاک می سازند )) جمله ی (( الحمد لله میزان را پر می کند )) دلیلی است بر این که خود عمل هر چند صفت است خداوند آن را در روز قیامت به جسم تبدیل نموده و در میزان می گذارد . 

چنان که در روایت ابن ابی الدنیا آمده است که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند : (( سنگین ترین چیزی که در میزان گذاشته می شود ، اخلاق نیکوست )) ( احمد ، ابوداود و ترمذی نیز روایت کرده اند ) .

احتمال دوم : اعمال با گذاردن صحیفه های محتوی آن بر میزان وزن می شوند و وزن شدن خود عامل ( انسان ) نیز از بعضی روایات برداشت می شود .

بخاری از ابوهریره رضی الله عنه روایت می کند که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند : در قیامت مرد بزرگ چاقی را می آورند  که نزد خداوند به اندازه ی پر پشیزی نیز وزن ندارد . اگر خواستید بخوانید : (( ما در روز قیامت هیچ وزنی برایشان قائل نیستیم )) ( مسلم ، ابن ابی حاتم و ابن جریز طبری روایت کرده اند ) 

امام احمد از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه که ساق های باریکی داشت ، روایت می کند که روزی مشغول کندن چوب اراک جهت مسواک بود که باد لباسش را بالا برده و ساقش نمایان گشت و حاضرین به او خندیدند ، رسول خدا صلی الله علیه و سلم پرسیدند چرا می خندید ؟ گفتند : از باریکی ساقهایش ، فرمودند : قسم به کسی که جان من در دست اوست ، آن دو در میزان از کوه احد نیز سنگین ترند . 

قرطبی گوید : معتزله منکر میزان شده اند و گفته اند اعمال صفتهایی بیش نیستند ، صفت چگونه وزن می شود ؟ وی گوید : از ابن عباس رضی الله عنه روایت شده است که خداوند صفت ها را به صورت جسم خلق کرده و وزن می شوند . و می گویند : صحیح این است که صحیفه های محتوی اعمال وزن خواهند شد . 

ولی باید گفت : ما احادیث دال بر احتمال اول و احتمال دوم و احادیث دال بر اینکه خود عامل نیز وزن می شود را ذکر نموده ایم . 

قرطبی از مجاهد و ضحاک و اعمش نقل کرده است که آنها میزان را به معنای عدالت و قضاوت تفسیر کرده اند و ذکر وزن و میزان نوعی ضرب است چنان که گفته می شود : این سخن اینقدر وزن ، یعنی ارزش دارد . 

اما باید دانست که میزان مذکور در روز قیامت به دلالت احادیث متواتره و ظاهر قرآن کریم میزانی حسی است که گروهی وزن اعمال شان سنگین شده و گروهی نیز وزن اعمالشان سبک می گردد و این جز برای محسوسات ممکن نیست . چه بسی اعمال سعادتمندان و خوشبختان جهت اظهار علو درجاتشان در بین مردم و اعلام خوشبختی و سعادتشان وزن گردد و چه بسی اعمال کفار هر چند در مقابل کفرشان هیچ حسنه ای برایشان منظور نمی شود نیز وزن شود آن هم به جهت اظهار بدبختیشان و رسواییشان در میان مخلوقات . 

منبع : عقائد اهل سنت ، تالیف دکتر مجد مکی ، با ترجمه فیض محمد بلوچ ، ج 3 ، ص 292-294.