سوال : 

حکم مسابقات علمی که موسسات علمی و رسانه ها اعم از صدا و سیما آن ها را ترتیب می دهند چیست ؟ به این صورت که از مردم دعوت می کنند تا در آن شرکت نمایند و یک سری پرسش های دینی ، تاریخی ، ورزشی ، علمی و .. طرح می کنند تا هر کس پاسخ صحیح بدهد ، جائزه بگیرد .

جواب : این کار درست است چرا که معلومات مردم در علوم و فنون مختلف بالا می رود و آگاهی و شخصیت هر فردی مشخص می گردد . اسلام نیز همین را می خواهد چون هر کاری که موجب پیشرفت تمدن و فرهنگ شود در اسلام ارزشمند است . 

رسول الله صلی الله علیه و سلم نخستین کسی است که این گونه مسابقات را پایه گذاری فرمود . در صحیح بخاری ، کتاب العلم ، بابی با این عنوان وجود دارد : 

(( باب طرح الامام المسالة علی أصحابه لبختبر عندهم من العلم : این باب در بیان این است که امام مساله ای را برای یارانش طرح می کند تا میزان علم و دانش آنها را بیازماید )) 

پس از آن حدیث عبدالله بن عمر رضی الله عنه را آورده است : 

حضرت فرمود : از میان درختان ، درختی است که برگ های آن نمی ریزد ( یعنی همه چیز آن مفید است ) این درخت مثال شخص مسلمان است ( که همه ی کارهای او سودمند است ) به من بگویید آن چه درختی است ؟ 

مردم به یاد درختان صحرا افتادند ، کسی گفت : کهور است ، دیگری گفت : کنار است ، سومی گفت : کرت است ، عبدالله بن عمر می گوید : در دلم افتاد که نخل است اما شرمم آمد که در حضور  آن بزرگان نظر خودم را بگویم ، تا اینکه رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود : آن درخت نخل است . آن هم پس از اینکه صحابه گفتند : یا رسول الله خودت بفرما که کدام درخت است . 

نووی می گوید : مستحب است که شخص دانشمند مسائل علمی را برای یاران خود طرح نماید تا آنان را در راستای تحقیق در مسائل علمی تشویق کند . 

نقل است که امام شافعی رضی الله عنه مساله را برای پسرش عثمان و شاگردش حمیدی طرح می نمود و می فرمود : هر کدام پاسخ صحیح مساله را گفت یک مثقال طلا نزد من دارد . البته پرسش ها باید پرسش های سودمندی باشد ، نه معما و مغالطه و مسائلی که در آن اشتباه زیاد وجود دارد و سودی در بر ندارند و صرفا با این هدف طرح می شوند که شخص معلومات خود را به رخ دیگران بکشد . 

خلاصه اگر در مساله ای اختلاف نظر بوجود آمد و فقیهی بگوید : هر کس دیدگاه صحیح را در این مساله ارائه کند ، این مبلغ به او جائزه می دهم ، کار خوب  و پسندیده ای  کرده است . مسائلی که مطرح می شوند ، باید مسائل علمی و سودمند باشند و معلومات عمومی را افزایش دهند . جایزه ای که داده می شود از خود مسابقه دهندگان نباشد بلکه آدمی خیر آن را بپردازد که بدین وسیله مردم را به کوشش در راه علم وا دارد . عملا در مدارس مقرر است شاگردانی که ممتاز هستند ، تقدیرنامه و جایزه دریافت می کنند ، تا به این صورت باعث شود که دیگر شاگردان کوشش کنند و پایه های علمی خود را تقویت نمایند . 

به هر حال م سابقه در هر عمل درستی جائز است و هر جائزه ای که بتواند نبوغ دانشمندان را رشد دهد و امت را از علم و دانش آنان بهره مند گرداند ، هم بجا است و هم ثواب بزرگی دارد . 

مسابقات فوتبال نیز جائز است ، بویژه اگر موجب تقویت جسمی شود و نیروی جسمی و سلامتی را افزایش دهد . باید دانست که هر یک از بازی ها باید از روی حساب و کتاب باشد و در زمان مشخصی انجام شود. نباید تمام وقت را پر کند و انسان ار از عبادت باز دارد . 

اگر آدم خیری جایزه ی افراد برنده را بدهد نیز کار درستی است در مسابقات ، حفظ خوش اخلاقی ، کنترل زبان و زبان درازی نکردن از شرائط جواز و از اعمال موفقیت است . 

جوایزی که موسسات تجاری و صنعتی می دهند ، هر چند با هدف ترویج کالاهایشان باشد ، باز هم جائز است ، بویژه اگر با هدف تقویت علمی و عدم اضرار به غیر باشد . 

هدایای یادگاری که برخی از نهادها به کارمندان خود می دهند از قبیل تقویم ، سررسید ، دفتر یادداشت ، جا کلیدی و امثال آنها جائز است . 

هدایای اعلانی که عبارت از نمونه هایی است که جهت معرفی کالا داده می شوند گرفتن این هدایا جائز است مثل نمونه ی داروهایی که به پزشکان داده می شود تا از آن استفاده کنند و دارو مصروف شود و بتواند به فروش برسد .

برگرفته از کتاب : ورزش در اسلام ، تالیف شیخ محمد علی خالدی سلطان العلماء حفظه الله تعالی . ص 28 - 31