آداب عید

امام احمد و ابوداود و نسائی رحمهم الله تعالی از انس بن مالک رضی الله تعالی عنه روایت کرده اند که گفت : رسول الله صلی الله علیه و سلم وارد مدینه شد ، در حالی که اهل مدینه دو روز برای جشن گرفتن و بازی کردن داشتند ، پس رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند : این چه روزهایی است ؟ گفتند : ما در ایام جاهلیت ، این روزها را جشن می گرفتیم ، پس فرمود : خداوند عزوجل بجای این دو روز بهتر از آن را برایتان قرار داد عید فطر و عید قربان .))

از آداب عید :

1-      تکبیر:

تکبیر گفتن در شب های دو عید مستحب است و در عید فطر مستحب است از غروب خورشید تا آغاز نماز عید تکبیر گفته شود و آن بعد از نمازها و در همه ی حالات استحباب دارد و در مکان های شلوغ زیاد گفته می شود و در حالت نشسته ، خوابیده ، ایستاده ، در راه و در مسجد و در تختخواب این سنت حسنه احیا می شود .

اما در عید قربان بعد از نماز صبح روز عرفه تکبیر گفتن آغاز و تا عصر آخرین روز تشریق ادامه دارد که بعد از نماز عصر آخرین روز گفته شده و سپس تکبیر گفتن قطع می شود این صحیح ترین روشی است که عمل بر آن است .

تکبیر گفتن بعد از هر نماز در ایام تکبیر مشروع است چه نمازهای فرض یا سنت یا نماز جنازه ، و فرقی نمی کند که نمازهای فرض ادا یا قضا یا نذری باشد و اگر تکبیر گفتن را فراموش کرد هرگاه یادش آمد آنرا تدارک می بیند حتی اگر مدت زمان زیادی گذشته باشد .

اما شخصی که در حج حضور دارد در شب عید قربان تکبیر نمی گوید بلکه شعارش لبیک گفتن است و تکبیر گفتن آنها بعد از نمازها از نماز ظهر روز دهم ذی حجه آغاز می شود چرا که آن اولین نمازی است که در منی خوانده می شود و آن زمان به پایان رسیدن تلبیه است .

و تکبیر گفتن حاج تا صبح آخرین ایام تشریق ادامه می یابد چرا که آن آخرین نمازی است که در منی می خواند .

لفظ تکبیر به این صورت است که سه بار پشت سر می گوید : ( الله اکبر الله اکبر الله اکبر ) و هراندازه خواست آن را تکرار می نماید . امام شافعی و اصحابش رحمهم الله تعالی می گویند : اگر الفاظ ذیل را هم اضافه کند نیکوست ((اللهُ أكْبَرُ كَبيرًا، والحَمْدُ لِلهِ كَثيرًا، وَسُبْحانَ اللهِ ‏بُكْرَةً وأصِيلًا، لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ، وَلا نَعْبُدُ إِلاَّ إِيَّاهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدّينَ وَلَوْ كَرِهَ الكافِرُون، لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ ‏وَحْدَهُ، صَدَقَ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَهَزَمَ الأحْزَابَ وَحْدَهُ، لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ واللهُ أكْبَرُ))

و آنچه که عادت مردم است اگر بگوید اشکالی ندارد که می گویند : (( الله اکبر الله اکبر الله اکبر لا اله الا الله و الله اکبر ، الله اکبر و لله الحمد ))

2-       احیاء شب های دو عید :

سنت است که شب های عید فطر و قربان با عبادت اعم از نماز ، قرآن ، ذکر ، تسبیح ، دعا ، استغفار و مانندش احیا شود و این امر مورد اتفاق همه ی علماست ، بنابر روایت هایی که وجود دارد :

(( هر کس شب های عید را احیا نماید ، روزی که قلب ها می میرند ، قلبش نمی میرد )) ابن ماجه رحمه الله تعالی روایت کرده است.

همچنین روایت شده است : (( هر کس شب های عید را با چشمداشت پاداش از خداوند احیا نماید ، قلبش به هنگامی که قلب ها می میرند ، نمی میرد )) امام شافعی و ابن ماجه رحمهما الله تعالی روایت کرده اند .

علما در مقداری که با آن احیا حاصل می شود اختلاف کرده اند ظاهرا با احیای معظم شب حاصل می شود و گفته شده است : با یک ساعت شب زنده داری ، احیا برای شخص محسوب می شود .

امام شافعی رحمه الله تعالی می فرماید : (( به ما رسیده است که گفته شده است : دعا در پنج شب مستجاب می شود : شب جمعه ، شب عید قربان ، شب عید فطر ، اولین شب ماه رجب ، و شب نیمه ی شعبان ))

3-     غسل کردن و نظافت : غسل دو عید مستحب است و قبل و بعد از طلوع فجر روز عید جائز است و برای تمامی افراد چه افرادی که در نماز حاضر می شود و چه آنهایی که حضور پیدا نمی کنند این غسل مستحب است .

نظافت کردن با تراشیدن مو ، کوتاه کردن ناخن و از بین بردن بوهای بد از بدن و لباس هم مستحب است همانگونه که مستحب است مردان با بهترین بویی خوشی که دارند خویشتن را خوشبو نمایند .

4-      پوشیدن بهترین لباس :

و بهترین رنگ ها  رنگ سفید است . و امر زیبایی لباس و نظافت و بوی خوشی بکار بردن و تراشیدن موها و از بین بردن بوهای بد چه به نسبت کسانی که در نماز حضور پیدا می کنند وچه  آنهایی که در خانه می نشینند مستحب است چرا که آن روز زینت است و همگان در آن شریکند .

5-به هنگام رفتن به نماز عید تکبیر گفتن مستحب است و اینکه بعد از طلوع فجر در مصلی حاضر شود ، این به نسبت مامومین است اما در مورد امام مستحب است که رفتن به مصلی را تا زمان فرا رسیدن  زمان اقامه نماز به تاخیر بیندازد و در این زمینه به پیامبر صلی الله علیه و سلم اقتدا کند .

6-      خوردن قبل و بعد از نماز عید :

در عید فطر سنت است که قبل از خروج برای نماز چیزی بخورد و بهتر آن است خرما و به صورت تاک باشد پس اگر در خانه نخورد در راه یا در مصلی بخورد تا عید فطر از روزهای قبلش که روزه بوده است متمایز گردد . اما در عید قربان سنت است که تا زمان بازگشت از نماز چیزی را نخورد .

7-       رفتن از راهی  و  برگشتن از راهی دیگر:

 سنت است که نمازگزار پیاده به مصلی یا مسجد برود و جز در صورت عذر مانند بیماری ، ناتوانی ، و دور بودن ،از وسیله ی سواری استفاده نکند و سنت است از راهی به مسجد یا مصلی رفته و از راهی دیگر به خانه باز گردد .

و مستحب است راه رفتنش طولانی تر باشد چرا که رفتن از بازگشت افضل تر است و اینکه هر دو راه برایش گواهی داده و پاداشش افزون گردد . و این امر در سایر عبادات مانند نماز جمعه ، حج و عیادت بیماران نیز سنت است .

8-   نماز سنت قبل و بعد از عید :

نماز عید سنت قبلیه و بعدیه ندارد اما برای غیر امام جائز است که روز عید بعد از بالا آمدن خورشید و قبل از نماز عید و بعد آن نماز سنت مطلق بخواند و  این امر چه در خانه و چه در مسجد قبل از حضور امام باشد فرقی ندارد اما نبایست به قصد سنت ، برای نماز عید باشد و در این زمینه کراهیتی وجود ندارد همچنین بعد از نماز و بعد از خطبه نیز اینچنین حکمی دارد .

اما برای امام نماز سنت خواندن قبل و بعد از عید مکروه است .

9-     حضور زنان و کودکان ممیز : مستحب است کودکان ممیز و زنان غیر مشتهی در نماز عید حضور پیدا کنند اما زنانی که در معرض شهوت جنسی هستند حضور آنها مکروه است و بدون استفاده از عطورات و با لباس های عادی به سوی مسجد می روند تا چه بسی منجر به فساد نگردد . در این زمینه از سیدة عائشه رضی الله تعالی عنها روایت شده است که گفت : اگر رسول الله صلی الله علیه و سلم می دید که زنان بعد از ایشان چگونه شده اند آنها را از رفتن به مساجد منع می فرمود همانگونه که زنان بنی اسرائیل منع شدند پس گفتم : چگونه است ؟ آیا زنان بنی اسرائیل منع شده بودند ؟ فرمود : آری . ( ابن خزیمه در صحیحش روایت کرده است )

10-     رفتن به زیارت اموات بعد از نماز مندوب است همانگونه که به زیارت زنده گان رفتن و صله رحم انجام دادن سنت است و این دید و بازدید برای اظهار خوشحالی و سرور و ایجاد مهر و محبت و اخوت می باشد و به خاطر اطاعت از خداوند و شکرگزاری از او خوشحالیش را آشکار می سازد و با چهره ای بشاش با مومنین رو برو شده ودر حد توان زیاد صدقه می دهد .

از کتاب : الاذکار للامام النووی رحمه الله تعالی

و کتاب المعتمد فی الفقه الشافعی للدکتور محمد الزحیلی

و الموسوعة الفقهیة الکویتیة

و الفقه الاسلامی للدکتور ابراهیم سلقینی رحمه الله تعالی

و صلی الله علی سیدنا محمد و علی آله و صحبه و سلم و الحمد لله رب العالمین .

متن عربی :  برگرفته از : کانال اهل السنة و الجماعة