سوال :

دهه ی اول ذی الحجه از ایام برتر و شریف سال است که پاداش اعمال صالح در آن مضاعف می شود و تلاش در عبادت و انجام انواع کارهای خیر در آن مستحب است ، می خواستم بیشتر در این زمینه توضیح دهید .

جواب :

خداوند متعال می فرمایند : و الفجر و لیال عشر ( فجر 1-2) و بیشتر مفسرین قائلند که منظور از لیالی عشر دهه ی اول ذی الحجه است که دارای احکام ،آداب و فضائل متعددی است :

از جمله :

اولا : فضیلت دهه ی اول ذی الحجه : این ایام جزء ایام برتر و شریف سال است که پاداش اعمال در آن مضاعف می گردد و تلاش در عبادات و انجام کارهای خیر گوناگون در این ایام مستحب است . کار نیک در این ایام بهتر از سایر ایام سال می باشد ابن عباس رضی الله عنهما روایت می کنند که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند : هیچ روزی نیست که انجام عمل صالح در آن نزد خداوند از این روزها  دوست داشتنی تر باشد ، گفتند : ای رسول خدا ، حتی جهاد در راه خدا ؟ فرمودند : آری ، حتی جهاد در راه خدا ، مگر اینکه شخص با مال و جانش در راه خدا خارج شده و هیچکدام را باز نگرداند ( ابوداود و ابن ماجه و غیر ایندو روایت کرده اند )  .

ثانیا : حکم روزه گرفتن در هشت روز اول ذی حجه :

روزه هشت روز اول ذی حجه مستحب است نه به این خاطر که روزه گرفتن این ایام خاصتا در سنت پیامبر آمده باشد بلکه به علت استحباب عموم اعمال صالحه در این ایام ، اگرچه از پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم خاصتا در مورد روزه ی این ایام روایتی وارد نشده است و همچنین تشویقی در این زمینه در فرمایشات پیامبر صلی الله علیه و سلم هم وجود ندارد اما روزه جزء اعمال صالحه ای می باشد که پیامبر به صورت عمومی بر انجامشان تاکید فرموده اند همانگونه که در حدیث ابن عباس گذشت .

ثالثا : حکم روزه روز عرفه :

روزه ی روز عرفه یکی از سنت های فعلی پیامبر صلی الله علیه و سلم می باشد که آن حضرت بدان تمسک داشته اند و همچنین از سنت های قولی ایشان نیز می باشد ، همانگونه که ابوقتادة رضی الله عنه روایت کرده اند که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند : امیدوارم که روزه ی روز عرفه کفاره ی گناهان سال قبل و سال بعد باشد . ( مسلم روایت کرده است ) لذا برای غیرحاجی روزه ی روز عرفه سنت است و آن نهم ذی الحجه می باشد و روزه ی  این روز کفاره دو سال می باشد همانگونه که در حدیث ذکر شد .

رابعا : حکم روزه دهم ذی الحجه :

به اتفاق علماء روزه گرفتن در روز دهم ذی الحجه حرام است چون عید اضحی است و روزه ی عید فطر و اضحی و ایام تشریق که سه روز بعد از عید اضحی است در شرع حرام شده است ، ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت می کند که رسول خدا صلی الله علیه و سلم از روزه ی دو روز نهی کرده اند عید فطر و عید قربان ( بخاری و مسلم روایت کرده اند و لفظ از مسلم است ).

و حدیث نبیشة الهذلی رضی الله تعالی عنه که روایت کرده اند رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند : ایام تشریق ، ایام خوردن و نوشیدن و ذکر الله است ( مسلم در صحیحش روایت کرده است )

خامسا : از آداب دهه ی ذی الحجه برای کسانی که تصمیم دارند قربانی انجام دهند این است که مو و پوست خودشان را اصلاح نکنند بنابر قول پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم که فرمودند : هرگاه دهه ی ذی الحجه آغاز شد  و یکی از شما تصمیم داشت که قربانی انجام دهد مو و پوستش را اصلاح نکند .( امام مسلم در صحیحش از ام سلمه رضی الله عنها روایت کرده است ) .

و منظور از نهی ، خودداری کردن از گرفتن ناخن و مو است : نهی از کوتاه کردن ناخن با چیدن یا شکستن یا روش های دیگر و منع از تراشیدن یا کوتاه کردن ، یا کندن یا سوزاندن مو و یا روش های دیگر ، و در این زمینه موهای زیر بغل ، شارب ، شرمگاه ، و یا سر را شامل می شود و نهی از این موارد حمل بر کراهت تنزیهی می شود و حرام نیست .

و حکمت از نهی در این زمینه این می باشد که تمامی اجزاء شخص  کامل باشد که با قربانی کردن از آتش جهنم آزاد گردد و همچنین  اینکه در برخی از آداب با شخص محرم شبیه شود و الا شخصی که می خواهد قربانی انجام دهد در برخی دیگر از موارد مانند شخص محرم نیست از جمله اینکه  حق نزدیکی با زن را دارد و بوی خوشی را هم می تواند استفاده کند .

بنابرآنچه گذشت ، برتری اعمال صالحه در دهه ی اول ذی الحجه مشخص شد ، و اینکه مستحب است هشت روز اول روزه گرفته شود چون روزه هم از جمله ی اعمال صالحه می باشد و روزه ی روز عرفه هم سنت است و روزه گرفتن در روز عید که دهم ذی الحجه باشد هم حرام است .

و عبارت((  روزه ی دهه اول ذی الحجه )) دقیق نیست چرا که شامل روزه روز عید که حرام است هم می شود .

و الله سبحانه و تعالی اعلم .

منبع : دارالافتاء المصریة ، 26 / 10 /2011 .