شرائط صحت اعتکاف 

اعتکاف به دو شرط اساسی صحیح است : 

1- نیت در ابتدای آن ، به این صورت که شخص ، نیت ماندن در مسجد را برای مدت معینی جهت عبادت و تحقق سنت ، بیاورد . اگر شخص به خاطر هدف دنیایی ، داخل مسجد شود یا به ذهنش هیچ هدفی خطور نکند ، ماندنش در مسجد ، اعتکاف شرعی محسوب نمی شود . 

2- ماندن در مسجد ، شایسته است به اندازه ای در مسجد بماند که بتوان عرفا آن را اعتکاف نامید . 

شرایط جائز بودن ماندن در مسجد ، به شرائط صحت اعتکاف اضافه می شود ، پاکی از جنابت ، پاکی از حیض و نفاس ، پاک بودن لباس و بدن از نجاستی که احتمال دارد مسجد با آن آلوده شود . 

اگر شخص بدون عذری از مسجد بیرون برود ، اعتکافش قطع و باطل می شود اما اگر به دلیل عذری بیرون آید و برگردد ، اعتکافش صحیح است و حکم متتابع ( پیوستگی اعتکاف ) را دارد . 

برای انجام سنت اعتکاف ، روزه گرفتن شرط نیست بلکه سنت است ، دلیل این حکم روایت حاکم (1 / 439 ) از ابن عباس رضی الله عنهما است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند : 

بر شخص معتکف روزه ای نیست ، مگر این که آن را بر خود نذر کند . 

اعتکاف منذور 

اعتکاف نذر شده ، واجب است و جزو نوع سوم از انواع اعتکاف است . 

هر گاه شخصی نذر کرد که مدت معلومی به صورت پیوسته اعتکاف نماید ، جائز نیست از مسجد خارج شود مگر برای عذری مانند : رفتن برای قضای حاجت ، وضو و .. اگر به خاطر آن ها بیرون آید حرام نیست و پیوستگی اعتکافش قطع نمی شود . 

اما اگر بدون عذر برای گردش یا کار غیر ضروری از مسجد خارج شود این کار حرام است و پیوستگی اعتکافش از بین می رود و بر او واجب است که اعتکاف را از ابتدا شروع نماید . 

اگر شخصی نذر کرد که هنگام اعتکاف روزه دار باشد اعتکاف همراه روزه بر او واجب است ، زیرا اعتکاف با روزه فضیلت بیشتری دارد و نذر اعتکاف همراه روزه باعث وجوب هر دوی آنها با هم می شود . 

اگر نذر کننده برای اعتکافش مسجدی را تعیین نمو د ، اعتکاف در آن مسجد بر وی لازم نیست و می تواند در مسجد دیگری آن را انجام دهد ، اگر چه مسجدی را که تعیین کرده از غیر آن بهتر باشد اما اگر مسجد الحرام ، مسجد النبی ، و مسجد الاقصی را تعیین کرد ، اعتکاف به علت فضیلت و پاداش مضاعف عبادت در آنها ، باید در آنجا انجام شود ، اعتکاف در مسجد الحرام به جای مسجد النبی و مسجد الاقصی صحیح است اما عکس آن ( مسجد النبی و مسجد الاقصی به جای مسجد الحرام ) صحیح نیست و اعتکاف در مسجد النبی به جای مسجد الاقصی صحیح است اما عکس ( مسجد الاقصی به جای مسجد النبی ) صحیح نیست . 

آداب اعتکاف : 

1- برای معتکف مشغول شدن به عبادت خداوند متعال مستحب است مانند ذکر و یاد خداوند متعال ، تلاوت قرآن و مشغول شدن با علوم دینی ، زیرا هدف از اعتکاف که اشتغال به عبادت است با این ها حاصل می شود . 

2- روزه گرفتن : زیرا اعتکاف همراه با روزه فضیلت بیشتری دارد و روزه برای کاهش شهوت نفس و رفع پریشانی خاطر و پاکی نفس و قلب ، موثر تر است . 

3- اعتکاف در مسجد جامع ، جایی که نماز جمعه در آن خوانده می شود انجام شود . 

4- معتکف جز در امور خیر سخن نگوید و از دشنام ، غیبت ، سخن چینی و یا سخن بیهوده پرهیز کند . 

مکروهات اعتکاف : 

1- حجامت و رگ زدن : به شرطی که فرد از آلوده نکردن مسجد مطمئن باشد اما اگر ترس آلوده شدن مسجد را داشته باشد ، انجام دادن این عمل برایش حرام است . 

2- بسیار مشغول شدن به انجام دادن یکی از حرفه ها مانند پشم ریسی ، خیاطی و .. هم چنین داد و ستد اگرچه اندک هم باشد ، مکروه است . 

باطل کننده های اعتکاف 

1- جماع به طور عمدی ، اگرچه انزال منی صورت نگیرد ، خداوند متعال می فرمایند : 

در حالی که در مساجد معتکف هستید ، ( با زنان خود ) نزدیکی نکنید .( البقره 187 ) 

اما مباشرت به غیر جماع مانند لمس کردن و بوسیدن ، اعتکاف را باطل نمی کند ، مگر اینکه انزال منی صورت گیرد . 

2- خرو ج عمدی و بدون عذر از مسجد 

3- مرتد شدن ، مستی و دیوانگی 

4- حیض و نفاس ، زیرا آنها منافی ماندن در مسجد هستند . 

معتکفی که در حال اعتکاف سنت است ، می تواند آن را قطع کرده و هرگاه بخواهد از مسجد خارج شود پس اگر چنین کسی از مسجد خارج شد و دوباره بازگشت ، باید مجددا نیت اعتکاف بیاورد . 

منبع : فقه المنهجی ، ج 1 ، ص 379-381.