حکم احیای شب نیمه ی شعبان چیست ؟

پاسخ :

جمهور فقها از مذاهب اربعه قائل به مستحب بودن احیاء شب نیمه ی شعبان هستند بر اساس  حدیثی که پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید : (( خداوند عزوجل در شب نیمه ی شعبان مخلوقات را مورد نظر قرار داده و بندگانش را می آمرزد بجز کینه ورز و قاتل )) امام احمد در المسند به روایت عبدالله بن عمرو با سند صحیح  روایت کرده است  همانگونه که محققین موسسه الرساله بیان داشته اند ( 11 / 217 ) ، همچنین طبرانی در المعجم با سند صحیح از معاذ بن جبل رضی الله عنه مرفوعا روایت کرده است اما بجای ( کینه ورز و قاتل ) ، مشرک و کینه ورز ذکر شده است . هیتمی می گوید : رجالش ثقه هستند .

حدیث دال بر این است که این شب از نظر مغفرت و رحمت ، مزیت و فضیلتی دارد ، بنابراین کسی که با نماز و ذکر و دعا خویشتن را در معرض این فضیلت قرار دهد امید است که به آن نفحات مبارک دست یابد کما اینکه شب زنده داری برای عبادت در هر شبی مستحب است و این شب  را هم شامل می شود .

امام شافعی رحمه الله تعالی در کتاب (( الام )) می فرماید : من هر آنچه را که در مورد این شب ها ( از جمله شب نیمه ی شعبان ) حکایت شده است را نیکو می دانم . و آن چیزهایی که در این مورد حکایت شده همان شب زنده داری و دعا و ذکر است .

ابن حجر هیتمی رحمه الله تعالی می گوید : این شب ( نیمه ی شعبان ) دارای فضیلت است که مغفرتی و اجابتی خاص در آن صورت می پذیرد . ( الفتاوی الفقهیة الکبری )

ابن نجیم حنفی می گوید : از جمله مندوبات احیاء ده شب رمضان و شب های عید و ده شب ذی الحجه و شب نیمه ی شعبان است همانگونه که در این زمینه احادیثی منقول است (( البحر الرائق )

و در (( التاج و الاکلیل 3 / 319)) از کتابهای مالکیه آمده است : در شب زنده داری آن شب ( نیمه ی شعبان ) ترغیباتی صورت گرفته است .

مذهب حنابله هم قائل به چنین قولی است همانگونه که در (( شرح منتهی الارادات ، بهو تی آمده است

و ابن تیمیه می گوید : اما در مورد فضیلت شب نیمه ی شعبان احادیث و آثاری ذکر شده  و از گروهی از سلف منقول است که آنها در این شب نماز می خوانده اند و به تنهایی نماز خواندن امری بوده است که از سلف نقل شده و بر آن حجت وجود دارد و کسی آن را انکار نکرده است ( مجموع الفتاوی )

اما در این زمینه دو مساله بسیار مهم  که علماء آن را ذکر کرده اند مد نظر است  :

اولا : استحباب احیاء شب نیمه ی شعبان با نماز به صورت فرادا ( تنهایی ) می باشد نه اینکه بدین منظور جماعت تشکیل شود نه در مسجد و نه در غیر مسجد و تنها نماز به صورت فرادا بین بنده و پروردگارش در این شب مستحب است و لذا فقهاء احیاء این شب با برپایی نماز به صورت جماعت را مکروه دانسته اند . و این قول بزرگان و فقهای مذاهب اربعه می باشد .

ثانیا : جائز نیست در شب نیمه ی شعبان ، صورت خاصی از نماز مرسوم گردد همانگونه که برخی افراد نمازی موسوم به نماز الفیه ( نماز هزاری ) برگزار می نمایند به این صورت که صد رکعت نماز خوانده که در هر رکعت بعد از فاتحه ده بار سوره اخلاص می خوانند که اینچنین نماز غیرمشروع می باشد و علماء آن را انکار کرده اند و جائز نیست که آن به دین نسبت داده شو د ، بلکه یک مسلمان آن اندازه از نماز که برایش میسر شد می خواند و بر کثرت دعا و درخواست از خداوند تلاش می نماید .

نووی می گوید : نماز موسوم  به نماز رغائب و نماز نیمه ی شعبان که صد رکعت است ، هر دو بدعت و منکر است و نباید به خاطر ذکرشان در کتاب قوت القلوب و احیاء علوم دین ، آنها را وارد بدانیم  همچنین به احادیثی که در این زمینه وارد شده است نباید توجه کرد چرا که همه ی آن احادیث باطل است کمااینکه فریفته ی تالیفاتی از ائمه که این امر بر آنها ملتبس شده و صفحاتی در مورد استحبابش نگاشته اند را هم نشویم چرا که قطعا آنها در این زمینه دچار اشتباه شده اند . ( المجموع شرح المهذب 4/ 56 ) و الله اعلم .

منقول از دار الافتاء الاردنیة با ترجمه : عبدالله محمد دریایی