برخی از صالحان سخن فقهی مجتهدی مانند امام ابوحنیفه رضی الله عنه را انکار می کنند با وجود اینکه در مورد مسائل فرعی و اجتهادی نمی توان بر دیگران انکار کرد همانگونه که ابن مفلح مقدسی رحمه الله تعالی در الآداب الشرعیة چنین می گوید ( 1 / 168 )

نووی رحمه الله تعالی در الروضة عن (( تنبیه الغافلین )) ( ص /101 ) می گوید : علماء تنها آنچه را که بر انکارش اجماع دارند انکار می کنند اما مختلف فیه مورد انکار قرار نمی گیرد چرا که هر مجتهدی مصیب است یا مصیب تنها یک نفر است که ما نمی دانیم و همیشه بین صحابه و تابعین در فروعات اختلافات وجود داشته و کسی بر کسی انکار نمی کرده است و تنها زمانی قولی مورد نکوهش قرار می گرفت که مخالف نص یا اجماع و یا قیاس جلی می بود . أ . هـ .

اما نصرت دادن قولی که مقلد معتقد است آن قول ترجیح دارد ، صحیح است مانند اینکه مالکی مذهب از دست نبستن در نماز دفاع کرده و شافعی مذهب هم قول به قنوت در نماز صبح را نصرت دهد .. و عملا هم چنین است چرا که اصل ، به نسبت مقلد آن است که اعتقاد داشته باشد مذهبش راجح است ، در الجوامع مع شرح المحلی ( 2/400) چنین آمده است : قول اصح در مورد عامی و کسانی که به درجه ی اجتهاد نرسیده اند آن است که به مذهبی خاص از بین مذاهب مجتهدین التزام داشته باشند که معتقدند آن مذهب بر سایر مذاهب رجحان داشته و یا حداقل با آنها مساوی است حتی اگر در واقع امر مذهب منتخبش مرجوح باشد .إ.هـ .

و در فتح العلی المالک ( ص 190) آمده است : عالمی که به درجه اجتهاد نرسیده و عامی بایستی از مجتهد تقلید نمایند چرا که خداوند متعال می فرمایند : (( پس اگر نمی‌دانید از اهل ذکر (یعنی علما و دانشمندان هر امت) سؤال کنید.)) و قول اصح آن است که به مذهب معینی از میان مذاهب مجتهدین التزام داشته باشدکه معتقد است آن مذهب به نسبت سایر مذاهب برتری داشته و یا با آنها مساوی است و اگر اعتقاد به تساوی مذهبش با سایر مذاهب دارد شایسته است ، بگونه ای ، به ترجیح برسد تا انتخابش موجه گردد .إ . هـ .

ابن المبرد رحمه الله تعالی در مغنی ذوی الافهام ص 76 می گوید : بر هر کدام از معتقدین به مذاهب لازم است که اعتقاد داشته باشند که امامش عالم تر از سایرین بوده و اینکه مذهبش درست است . إ.هـ .

و در فتح المعین بهامش إعانة الطالبین لزین الملیباری ( 4 / 233 ) ذکر شده است که : همانا خداوند بر مجتهدین واجب نموده که قول راجح را انتخاب کنند و بر غیر آنها تقلید در آنچه که عمل نمودن بدان ها واجب است ، واجب گردانده است .إ.هـ .

و کیرانوی رحمه الله تعالی در کتاب فوائد فی علم الفقه ص 85 تبیین نموده است که : چنانچه بگویی : اگر شخص اهل ترجیح نبود چگونه یک مجتهد را برای تقلید بر دیگری ترجیح داده و انتخاب کند ؟ می گویم : ترجیح دادن در امر انتخاب مجتهد نیاز به دلیلی خاص ندارد بلکه کافی است قلبش به مجتهدی تمایل داشته و بنابر وجهی از وجوه به او حسن ظن داشته باشد . برخلاف ترجیح دادن یک مساله بر مساله ای دیگر که تنها با دلیل صورت می پذیرد و این فرق بین ایندوست پس بدان.

بنده ی عاجز و ضعیف می گویم : همچنین یکی از وجوه ترجیح مجتهدی بر مجتهد دیگر شیوع آن مذهب در سرزمینش می باشد که بتواند به آسانی به علماء و کتب مذاهبش مراجعه کند .إ. هـ .

 برگرفته از کتاب : شبهات فی التمذهب ..عرض و نقض ، تالیف شیخ صالح الاسمری جزاه الله خیرا .

با ترجمه : عبدالله محمد  دریایی 1398/7/21